رفتارهای تکراری و محدودکننده از جمله علائم اصلی اختلالات طیف اوتیسم هستند.

درک علّت رفتارهای تکراری در اوتیسم کاملاً ‌ چالش‌برانگیز است. اگرچه برخی از کارشناسان معتقدند که این رفتارها در کودکان با اختلال طیف اوتیسم ناشی از کمبود توجه است، امّا برخی دیگر متقاعد شده‌اند که کودکان با اختلال اوتیسم دارای ناهنجاری‌هایی در سیستم حرکتی هستند. به گفته آن گروه از کارشناسان، رفتارها و اختلالات رشدی در افراد با اختلال طیف اوتیسم ناشی از نقص حرکتی است که معمولاً در اختلالات طیف اوتیسم مشاهده می‌شود.

اصطلاح “رفتارهای تکراری” به رفتارهای غیرعادی اطلاق می‌شود که با تکرار، رفتار نامناسب، سفتی و عدم سازگاری مشخص می‌شوند. این رفتارها شامل اقدامات خودآزاردهنده، خود‌تحریکی و کلام‌ تکراری است – که همه ‌آن‌ها رفتارهای حرکتی کلیشه‌ای هستند. این مقاله رفتارهای تکراری در کودکان با اختلال طیف اوتیسم را بیشتر مورد بررسی قرار خواهد داد تا به روشن شدن بیشتر این موضوع کمک کند. فراتر از آن، علل را نیز توضیح می‌دهیم و راه حل‌هایی ارائه می‌دهیم.

رفتارهای تکراری در اوتیسم چیست؟

همانطور که قبلاً ذکر شد، اصطلاح رفتارهای تکراری به هر شکلی از رفتار غیرعادی اطلاق می‌شود که با تکرار، رفتار نامناسب، سخت‌گیری و عدم سازگاری مشخص می‌شود. این رفتارها شامل اعمال کلیشه‌ای‌ همچون: آسیب‌رساندن به خود، خودتحریکی و کلام تکراری‌ هستند.

رفتارهای تکراری زمانی که به بخش قابل توجهی از ساعات بیداری فرد تبدیل شوند یا منجر به آسیب جسمی‌ قابل توجه ناشی از رفتارهای خودآزاری شوند، به طور بالقوه می‌توانند مشکلاتی را ایجاد کنند. این رفتارها همچنین زمانی که چالشی برای فرد ایجاد می‌کنند تا اقدامات «مناسب» بیشتری را بیاموزند، یا در توانایی او برای تعامل با دیگران تداخل ایجاد کنند، می‌توانند دشوار باشند. این وضعیت همچنین می‌تواند با برخی از فعالیّت‌های روزمره تداخل داشته باشد و منجر به بیگانگی یا انزوا شود. همانطور که قبلاً اشاره شد، عملکرد واقعی اختلالات تکراری هنوز ناشناخته است، امّا عملکردهای فرضی می‌تواند شامل تحریک حسی، پاداش یا رضایت و کاهش استرس باشد.

رفتارهای تکراری در کودکان همیشه یکی از دغدغه‌های والدینی است که باید با ناتوانی‌های رشدی کودکان خود دست و پنجه نرم کنند. اگرچه متخصصان مختلف از اصطلاحات بسیاری برای توصیف چنین ناتوانی‌های رشدی استفاده کرده‌اند، امّا در اصل، رفتارهای تکراری هرگونه تکرار صداها یا کلمات و حرکات فیزیکی را پوشش می‌دهند. بنابراین، چگونه والدین متوجه می‌شوند که رفتارهای تکراری کودک مشکل ساز است؟ بسیاری از کارشناسان توصیه می‌کنند که تمامی ‌انواع رفتارهای تکراری باعث نگرانی نمی‌شوند، زیرا هر انسانی درگیر نوعی رفتار تکراری است. مثال‌های ساده عبارتند از کلیک کردن مکرر روی یک خودکار یا چرخاندن مداوم موهایتان. با این حال، اگرچه کودکان دارای ناتوانی‌های رشدی رفتارهای تکراری از خود نشان می‌دهند،‌ امّا همیشه اینطور نیست. این عارضه در کودکانی که به طور رسمی ‌با اختلال طیف اوتیسم تشخیص داده می‌شود، شایع‌تر است.

علائم رفتارهای تکراری در کودکان بی پایان است، امّا والدین می‌توانند به دنبال رفتارهای رایج زیر باشند که توسط کودکان با اختلال طیف‌ اوتیسم نشان داده شده است؛ رفتارهای محدود، تکان خوردن به جلو و عقب در حرکات مکرر، تکان دادن دست (به طرفین یا بالا و پایین)، چرخیدن، تکان دادن بدن، کوبیدن سر به دیوار یا سطوح دیگر و سایر اشکال رفتارهای خودآزاری، اصرار بر یکنواختی، ناتوانی در یادگیری و کسب رفتارهای اجتماعی مناسب و …. .

توجه به این نکته مهّم است که اگرچه ممکن است که کودک هر یک از علائم ذکر شده در بالا را نشان دهد، امّا لزوماً بروز این رفتارها نباید باعث نگرانی شود. کودکان برخی از رفتارهای فوق را با بازیگوشی نشان می‌دهند. بنابراین، نکته کلیدی در اینجا این است که این رفتارها به طور مرتب تکرار می‌شوند.

چه چیزی رفتارهای تکراری را نشانه‌ای از اختلال طیف اوتیسم می‌کند؟

در چه مرحله‌ای می‌توانیم رفتارهای تکراری را با اوتیسم مرتبط کنیم؟ همانطور که قبلاً ذکر شد، رفتارهای تکراری لزوماً نشانه‌های اوتیسم را نشان نمی‌دهند، زیرا هر انسانی سطوحی از اعمال تکراری را نشان می‌دهد. با این حال، زمانی که این رفتارها شروع به ایجاد مشکل برای کودک و اطرافیان می‌کند، جای نگرانی وجود دارد. رفتارها و علایق محدود و تکراری می‌تواند برخی از علائم اصلی کودک با اختلال طیف اوتیسم را تشکیل دهد. ‌آن‌ها شامل علایق محدود خاص، حساسیّت‌های حسی، رفتارهای تشریفاتی و سایر اشکال اعمال تکراری هستند.

ارتباط آن با اختلال طیف اوتیسم چیست؟

انواع مختلف تحقیقات اوتیسم نشان داده‌اند که بازی با اشیاء و حرکات تکراری از اوّلین نشانه‌های اوتیسم در کودکان هستند. تحقیقات جدید نشان داده است که سیستم پاداش مغز در اوتیسم ممکن است به دلیل برخی علایق متمرکز و رفتارهای تکراری بیش از حد فعال شود. در مقابل، سایر مناطق مغز به طور همزمان توسط محرک‌های اجتماعی کمتر فعال می‌شوند. برخی از کارشناسان همچنین پیشنهاد کرده‌اند که رفتارهای محدودکننده و تکراری در کودکان به کاهش اضطراب کمک می‌کند، امّا شواهد کافی برای حمایت از این موضوع وجود ندارد.

حرکات تکراری مانند تکان دادن دست‌ها با عملکرد شناختی ضعیف به طور کلی در افراد طیف اوتیسم وجود دارد. علاوه بر آن، الگوهای گفتاری تکراری یکی دیگر از ویژگی‌های کودکان در طیف اوتیسم است. در چیزی که به عنوان “اِکولالیا” شناخته می‌شود، کودک ممکن است کلمات را بارها و بارها تکرار کند یا حتی ممکن است عباراتی را که قبلاً شنیده است را تکرار کند. چنین عباراتی ممکن است پس از چند دقیقه، ساعت، روز یا حتی چند هفته پس از شنیدن کلمات، در گفتار تأخیری تکرار شوند. در برخی موارد، گفتار ممکن است حتی چند ماه پس از شنیدن آن به تعویق بیفتد که به اِکولالیای تأخیری معروف است.

به غیر از حرکات مکرر و اِکولالیا، سایر اشکال رفتارهای تکراری شامل تثبیت و وسواس است. به عنوان مثال، یک کودک می‌تواند بر روی بخشی از یک جسم که به طور مکرر حرکت می‌کند، مانند روی یک چرخ، ثابت شود. همانطور که قبلاً ذکر شد، بسیاری از کارشناسان دلایل متعددی را برای این موضوع ذکر کرده‌اند، به طوری که برخی از ‌آن‌ها فاقد اطلاعات کافی برای حمایت از برخی ادعاهای خود هستند، و این امر باعث می‌شود که دلیل قطعی آن مشخص نباشد. با این حال، دلایل دیگری که برای چنین تثبیت‌ها، وسواس‌های فکری و رفتارهای تکراری بیان می‌شود، اضطراب، ترس و استرس است.

برای والدین ضروری است که این رفتارها را در فرزندان خود کشف کنند، زیرا ممکن است محرک‌های زیادی وجود داشته باشد. به عنوان مثال، علّت برخی از اقدامات تکراری را می‌توان به اختلال در برخی از روتین‌ها نسبت داد. این به این دلیل است که روتین‌ها می‌توانند به کودکان اختلال طیف اوتیسم احساس امنیّت بدهند. هر گونه اختلال در روتین ‌آن‌ها می‌تواند به عنوان یک محرک عمل کند. علاوه بر این، زمانی که کودک احساس خوبی ندارد امّا در بیان یا برقراری ارتباط مشکل دارد، ناامیدی‌ برای کودک نیز می‌تواند محرک باشد. بنابراین، هر پدر و مادری باید به اندازه کافی مراقب باشند تا علّت هر عامل استرس‌زا را شناسایی کنند، زیرا این امر به کاهش رفتارهای تکراری و اضطراب کمک زیادی می‌کند.

چگونه می‌توان رفتارهای تکراری را مدیریت کرد؟

وقتی صحبت از رفتارهای تکراری به میان می‌آید، مورد برای هر کودک متفاوت است و می‌توان از برخی برنامه‌های درمانی مرسوم استفاده کرد. با این حال، شما همچنین می‌توانید اقدامات خاصی را برای کمک به مدیریت شرایط و رفتارهای گوناگون کودک خود امتحان کنید.

اوّل، بسیار حیاتی است که تا آنجا که ممکن است تلاش کنیم تا برای کودکان با اختلال طیف اوتیسم، یک زندگی روتین در یک محیط باثبات فراهم کنیم. همانطور که قبلا ذکر شد، اختلال در روتین روزانه می‌تواند باعث اضطراب و رفتارهای تکراری شود.

دوم، مداخله زودهنگام برای اختلال طیف اوتیسم باید بر تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک متمرکز شود.

فراتر از آن، والدین باید کودکان اوتیسم را به گونه‌ای تربیت کنند که به ‌آن‌ها اجازه دهد قوانین منحصر به فردی برای انجام کارهای خود داشته باشند. به عنوان مثال، ایجاد فضایی برای ترجیح‌ کودکی به یکنواختی. یعنی والدین باید اطمینان حاصل کنند که هنگام سرو شام یا خواباندن کودک، برنامه‌ای دقیق از اقداماتی را که کودک به آن عادت کرده است، رعایت کنند. به عنوان والدین، باید سعی کنید کارهایی را در زمانی از روز انجام دهید که فرزندتان در بهترین حالت خود قرار دارد. فعالیّت‌ها یا محیط‌هایی را پیدا کنید که فرزندتان در آن احساس راحتی بیشتری می‌کند. به عنوان مثال، اگر متوجه شدید که مکان‌های شلوغ باعث ایجاد رفتارهای تکراری می‌شوند، از رفتن به آن مکان‌ها خودداری کنید.

سوّم، سعی کنید انتظارات خود را بر اساس خلق‌و‌خوی کودک تنظیم کنید. به عنوان مثال، سعی کنید وقتی فرزندتان از مدرسه برمی‌گردد، خواسته‌هایتان را کاهش دهید، زیرا ممکن است سطح انرژی او کاهش یابد. به کودک زمان‌های طولانی برای انجام وظایف خاص بدهید. همچنین، برای سنجش خلق‌و‌خوی کودک برای برنامه‌ریزی وقت بگذارید. به عنوان مثال، اگر متوجه شدید که کودکی در بیرون از خانه با مشکل مواجه است، بهتر است به خانه بازگردید. همچنین قوانین را به اندازه کافی برای فرزندتان منعطف کنید. به عنوان مثال، اگر کودک اوتیسم شما در غذاخوردن سر میز با خانواده مشکل دارد یا وقت خود را با بازی کردن با غذا می‌گذراند، سعی کنید او را از این کار بازدارید.

علاوه بر این، سعی کنید تا آنجا که ممکن است محیط خود را آماده کنید تا از قرار گرفتن کودک در معرض چیزهایی که حواس او را بیش از حد تحریک می‌کند جلوگیری کنید. این شامل پرهیز از استفاده از لوازم خانگی پر سروصدا در زمانی که کودک در اطراف است یا محدود کردن قرار گرفتن او در معرض غذاهایی است که مشکل‌ساز یا‌ بیش از حد‌ تحریک‌کننده تلقی می‌شوند.

سعی کنید کودک خود را هنگامی‌که هوشیاری‌ کامل دارد و‌ برای مداخله‌ آماده است تحت نظر داشته باشید. همچنین هنگام مدیریت طغیان‌ها و فروپاشی‌ها، سعی کنید از توجه کلامی ‌اطمینان‌بخش برای کمک به کاهش یا تغییر توجه کودک از منبع استرس استفاده کنید.