خود تنظیمی در کودکان; اضطراب بخشی از غریزه بقا در انسان‌ها است، و زمانی که ما به وضعیت تهدیدآمیزی در آینده فکر می‌کنیم، مغز و بدن ما وارد حالت تدافعی می‌شود، و آدرنالین آزاد می‌شود. آدرنالین وارد خون می‌شود، و به ما کمک می‌کند که از خطر دوری کنیم. اضطراب در کودکان نیز وجود دارد، با این تفاوت که با سرعت و شدت بیشتری به موقعیت‌ها واکنش نشان می‌دهند، و به‌سختی توانایی کنترل اضطراب خود را دارند. اضطراب در کودکان شایع است؛ آنها وقتی در موقعیت‌ها و شرایط جدیدی قرار می‌گیرند، دچار اضطراب می‌شوند. البته به‌مرور یاد می‌گیرند که با اضطراب کنار بیایند، اما در برخی از موارد اضطراب کودکان به بررسی و درمان نیاز دارد.

مطلب پیشنهادی: اوتیسم چیست؟

خود تنظیمی در کودکان چیست؟

خودتنظیمی توانایی مدیریت رفتارها و عواطف است. با خودتنظیمی فرد خودش را با موقعیت‌های مختلف سازگار می‌کند. کودکی که فاقد خودتنظیمی هیجانی است در مقایسه با همسالان، نسبت به موقعیت‌ها بیش از حد واکنش نشان می‌دهد. او احساسات منفی، خلق پایین، به‌هم‌ریختگی و نوسانات خلقی را برای مدت طولانی‌تری نسبت به همسالان خود تجربه می‌کند.

ارتباط بین خودتنظیمی و اضطراب در کودکان

بسیاری از کودکان اختلال طیف اوتیسم در مدیریت هیجانات (تنظیم هیجان) و اضطراب خود مشکل دارند.  شواهد نشان داده است که تنظیم هیجان و اضطراب ارتباط نزدیکی با هم دارند.

چه چیزی باعث ایجاد اضطراب در کودکان اوتیسم می‌شود؟

برخی از کودکان در نتیجه یک رویداد آسیب‌زا با اضطراب دست‌وپنجه نرم می‌کنند درحالی‌که برخی دیگر اضطراب را به‌عنوان یک امر ثابت در زندگی خود تجربه می‌کنند. اضطراب اجتماعی ناشی از یک موقعیت اجتماعی عمیقاً شرم‌آور یا آگاهی کودک از این است که برای برقراری ارتباط مؤثر باید تلاش کند.

درمان شناختی رفتاری برای کمک به اضطراب

درمان شناختی – رفتاری برای بسیاری از کودکان اوتیسم مفید است. درمان شناختی – رفتاری گفتاردرمانی را با رفتاردرمانی ترکیب می‌کند که توسط روان‌شناس تسهیل می‌شود. در این درمان محرک‌های اضطراب شناسایی و درک درستی از دلیل وجود این محرک‌ها ایجاد می‌شود. در مرحله بعد، درمانگر به کودک در درک احساسات و افکار خود کمک می‌کند. سپس کودک توقف فکر یا اجازه ندادن به افکار منفی را تمرین می‌کند و افکار منفی را با افکار واقعی‌ و مثبت جایگزین می‌کند. در نهایت، کودک مهارت‌هایی را برای رویارویی با محرک‌های اضطراب در دنیای واقعی و توسعه مهارت‌های مقابله‌ای برای مقابله با لحظات اضطراب یا وحشت خواهد آموخت.

داروها درمانی برای کاهش اضطراب در کودکان اوتیسم

اگر اضطراب کودک با مداخلات رفتاری کنترل نمی‌شود، با مراجعه به روانپزشک کودکان داروهای مناسب برای شرایط و سن کودک تجویز می‌شود. اگر کودک تشنج دارد از داروی ضداضطراب برای کنترل صرع استفاده می‌شود. چنین داروهایی شامل زاناکس، نیراوام، بوسپار، آتیوان، ویویترول، والیوم است که حتماً با تجویز پزشک باید مصرف شوند.

مطلب پیشنهادی: Baby Digital

تنظیم هیجانات و خود تنظیمی در کودکان: یک مهارت زندگی برای یادگیری

واضح است که ابزارهای تنظیم هیجان و خودتنظیمی، ‌فقط ابزارهایی نیستند که توسط یک کاردرمانگر، یک درمانگر شناختی، گفتاردرمانگر یا معلم آموزش ویژه پیشنهاد شوند، بلکه آن‌ها یک مهارت زندگی برای همه ما هستند. در مورد آن فکر کنید، همه ما به فرزندان خود کمک می‌کنیم، تا یاد بگیرند که چگونه در خانه و جامعه هیجانات خود را تنظیم کنند. تنظیم هیجانات اوتیسم، وقتی از رفتن به جایی هیجان‌زده می‌شوید، جلوی درب آن مکان کمی صبر می‌کنید، و ممکن است برای چند لحظه با خود زمزمه کنید: “خوب، آرام باش.”. ممکن است چند نفس عمیق بکشید، سرعت حرکت خود را کاهش دهید، و یا میزان صدای خود را تنظیم کنند، همگی این رفتارها راهبردهای خودتنظیمی ‌هستند.

راه‌حل‌های رفتاری در موقعیّت‌های مختلف

• زمان خواب

برای کمک به کودکانمان برای آماده شدن برای زمان خواب، ابتدا ما یک روال آرام کردن را ایجاد می‌کنید و آن را با کودک اجرا می‌کنیم؛ ممکن است او را برای یک حمام آبِ‌گرم آماده کنیم، سپس پیژامه‌های راحتی برایش فراهم می‌کنیم، گاهی برای آن‌ها آوازهای آرام یا لالایی می‌خوانیم و یا نور اتاق را کاهش می‌دهیم. در ابتدا ما از هم‌تنظیمی استفاده می‌کنیم و سپس آن‌ها این روال را دنبال می‌کنند تا آرام شوند و به تنهایی و بدون نظارت ما با خودتنظیمی‌ بخوابند. تنظیم هیجانات اوتیسم

• مراجعه به پزشک

زمانی که فرزندان ما نیاز به مراجعه به پزشک یا دندانپزشک دارند، ما شاهد اضطراب آنها هستیم. بنابراین ما به آ‌ن‌ها کمک می‌کنیم و چند روال برای آرام کردن آن‌ها فراهم می‌کنیم. ما به آن‌ها اطلاع می‌دهیم که پس از ملاقات با پزشک به مکانی خواهند برده شد که از آن لذّت می‌برند یا در رستورانی که غذای مورد‌علاقه آ‌ن‌ها سرو می‌شوند، غذا خواهند خورد. ما به آن‌ها اطمینان می‌دهیم که روند ملاقات با پزشک سریع خواهد بود. به آن‌ها اطمینان می‌دهیم که با آن‌ها در اتاق خواهیم بود. در صورت نیاز دست آن‌ها را بگیرید. ما به آن‌ها یادآوری می‌کنیم که دکتر مهربان است و آن‌ها می‌توانند در طول مدّت زمان انتظار در مطب برای ملاقات با پزشک با اسباب‌بازی موردعلاقه خود بازی کنند. ما از راهبردهای هم‌تنظیمی ‌برای کمک به کاهش اضطراب آن‌ها استفاده می‌کنیم.

• امتحان و آزمون

برخی از کودکان قبل از امتحان بسیار مضطرب می‌شوند، بنابراین ما با تمرین، آن‌ها را برای آماده شدن برای آزمون کمک می‌کنیم، ما به آن‌ها کمک می‌کنیم تا احساسات خود را تنظیم کنند. ما توضیح می‌دهیم، این فقط یک آزمون است و اشتباه کردن اشکالی ندارد. به آن‌ها اطمینان می‌دهیم که می‌توانند گاهی اشتباه کنند. ما به آن‌ها اطمینان می‌دهیم که همه چیز خوب خواهد بود و فقط برای موفقیّت در آزمون تلاش خود را ‌کنند. این صحبت‌های آرامش‌بخش می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا خود را تنظیم کنند.

• سفر با هواپیما

چند نفر از ما قبل از بلند‌شدن در هواپیما غرق افکار خود می‌شویم؟ کودکان نیز این‌گونه هستند. بنابراین، کوله‌ای از اسباب‌بازی‌های جذاب، خوراکی‌ها و بازی‌ها را برای آن‌ها بسته‌بندی می‌کنیم تا ترس‌هایشان را منحرف کنیم. ممکن است برای کمک به خود و آن‌ها، کتابی را برای خواندن یا فیلمی ‌را برای مشاهده در هنگام برخاستن دانلود کنیم. ممکن است از قبل تصاویری از هواپیما و چیدمان صندلی‌ها را به کودکان نشان دهیم، و سپس تصاویری از جایی که فصد رفتن به آن را داریم نیز نشان دهیم و در مورد اینکه چقدر جذاب و هیجان‌انگیز خواهد بود صحبت کنیم. گاهی می‌توان توجه آن‌ها را به جای حمل و نقل بر روی سفر متمرکز کرد.

• آرایشگاه

برخی از کودکان دوست ندارند به آرایشگاه بروند. سر و صدای گیره‌ها و سفت بودن شنل پلاستیکی دور گردن آن‌ها می‌تواند در ابتدا کمی ‌مضطرب کند. بنابراین، بهتر است فرزندانمان با ما به سالن آرایشگاه بیایند و ما را به‌هنگام کوتاهی موهایمان توسط آرایشگر تماشا کنند. آن‌ها را با صدای موزر در خانه آشنا می‌کنیم. می‌توانیم از آرایشگر بخواهیم که برای اوّلین بار بهتر است زمان بازدید را کوتاه‌تر کنیم و شاید از شنل پارچه‌ای استفاده کنیم. سهولت در امور با هم‌تنظیمی (تنظیم هیجانات به کمک راهنمایی و حمایت دیگران) ‌شروع می‌شود و به خود‌تنظیمی ‌ختم می‌شود.

البته ضروری است که به کودکان با اختلال طیف اوتیسم و آن‌هایی که به شیوه‌های متفاوتی یاد می‌گیرند، ابتدا هم‌تنظیمی و سپس خودتنظیمی را بیاموزیم و در این مسیر کمی آهسته و آرام پیش برویم. در ابتدا معلمان، درمانگران یا والدین باید بدانند که کودک اوتیسم چه حساسیّت‌های حسی دارد و چه چیز‌هایی باعث اضطراب در او می‌شود. سپس، برای استراتژی‌هایی که به آن‌ها کمک می‌کند را به کمک مدل‌سازی، تشویق و همکاری بیاموزیم و با ایفای نقش چندین‌بار این استراتژی‌ها را با او تمرین کنیم.

اضطراب چیست؟

اضطراب در واقع یک حالت درونی و پاسخ طبیعی انسان‌ها به شرایط استرس‌آور یا فشارهای روانی است. گاهی این اضطراب در افراد ریشه بیرونی و خارجی (واقعی) دارد و در بسیاری از موارد ریشه آن به یک تصور یا فکر غیرواقعی باز می‌گردد. به‌صورت کلی اضطراب در هر فردی با هر جایگاه، سن و جنسیتی اتفاق می‌افتد.

علائم رایج اضطراب در کودکان اوتیسم:

• علائم فیزیکی

ضربان قلب تند

احساس تنگی نفس

احساس آشفتگی و ناراحتی

احساس لرزش

عرق‌کردن و احساس بیماری

• علائم رفتاری

اجتناب از موقعیت‌ها مانند امتناع از رفتن به مدرسه

فروپاشی، طغیان و عصبانیت

بیش از حد به چیزها فکرکردن

پافشاری به عادت‌های روزانه

رفتارهای تکراری مانند تکان‌دادن، ضربه‌زدن یا تکان‌دادن

فرار

خودآزاری

• محرک‌ها

عدم‌قطعیت و تغییر

محرک‌های حسی، مثل صدا یا بو

موقعیت‌های اجتماعی

انتظارات، فشارها و خواسته‌ها

نتیجه‌گیری

 مشکل تنظیم هیجان در افراد اوتیسم آن‌قدر جدی است که برخی پژوهشگران آن را به‌عنوان یکی از ویژگی‌های ذاتی اوتیسم و یکی از ملاک‌های اصلی برای تشخیص آن می‌دانند و ریشه بسیاری از مشکلات رفتاری اجتماعی و اضطراب در این جمعیت را با آن مرتبط می‌دانند. آموزش تنظیم هیجان به معنای کاهش و مهار هیجان‌های منفی و نحوه استفاده مثبت از هیجان‌هاست. فقط تمرکز بر درمان اضطراب کافی نیست؛ بلکه باید به مشکلات ناشی از آن مانند اختلال در مهارت‌های اجتماعی، ایجاد سازگاری، ایجاد ارتباط مناسب و یادگیری مهارت عملکردی برای زندگی روزمره توجه کرد.

صدای اوتیسم می‌کوشد تا با ارائه کاملترین خدمات توانبخشی و آموزشی، مطابق با نیازهای هر کودک، زندگی شادتری برای کودکان دارای اختلال اوتیسم فراهم نماید. والد محترم، اگر نیاز به دریافت اطلاعات بیشتر درباره ی اوتیسم و یا نیاز به هرگونه آموزش برای نحوه ی برقراری ارتباط با کودک اوتیسم خود دارید، می‌توانید از طریق شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۱ و ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۲ ، با ما در ارتباط باشید.