چگونه به کودک اتیسم خود کمک کنیم تا خواب بهتری داشته باشد؟
خواب کودک اتیسم یکی از مهم ترین موضوعاتی است که باید به آن توجه شود. در طی ماه‌های اولیه پس از تولد، نوزادان به‌تدریج الگوی خواب منظمی را به توجه به شرایط محیطی کسب می‌کنند؛ به تدریج تعداد خواب‌های کوتاه میانه‌ی روز در آن‌ها کاهش می‌یابد و میزان و عمق خواب شبانه آن‌ها بیشتر می‌شود. امّا برخی از کودکان ممکن است همواره در به‌خواب رفتن و خوابیدن در طول شب دچار مشکلاتی باشند و این مشکلات تا سال‌های قبل از مدرسه با آن‌ها همراه شود.
مشکلات خواب به‌ویژه در کودکان اتیسم بسیار شایع است؛ محققین گزارش کرده‌اند که بین 40 تا 80 درصد از کودکان با اختلال طیف اتیسم دچار اختلال در خواب هستند. بیشترین مشکلات کودکان با اختلال طیف اتیسم در 1- به‌خواب رفتن، 2- نداشتن روتین خواب منظم، 3- کیفیت خواب پایین و 4- زود بیدار شدن از خواب یا بیدارشدن‌های مکرر در طول شب است.
فقدان خواب کافی نه تنها بر روی کودک بلکه بر تک‌تک اعضای خانواده نیز تاثیرگذار است.
دلیل اختلال خواب در کودکان اتیسم چیست؟
محققین نتوانسته‌اند تاکنون علّت قطعی این مشکل را در کودکان اتیسم بیابند امّا، چندین نظریه در ارتباط با اختلال خواب در کودکان اتیسم مطرح شده‌است. اولین نظریه در ارتباط با درک ناقص سرنخ‌های اجتماعی است. به کمک چرخه‌ی روز و شب و ساعت خواب بدن، افراد می‌دانند که چه زمانی باید به خواب بروند؛ علاوه بر این افراد از سرنخ‌های اجتماعی برای زمان خواب نیز استفاده می‌کنند. برای مثال زمانی که کودک به تختخواب رفتن خواهر و برادر خود را مشاهده می‌کند متوجه می‌شود که باید برای خواب آماده شود. امّا کودک با اختلال طیف اتیسم متوجه این سرنخ‌های محیطی نمی‌شود و در درک زمان مناسب خواب دچار مشکل است.
دلیل دیگر …
نظریه‌ی دیگر در ارتباط با ترشح هورمون ملاتونین است؛ هورمون ملاتونین هورمونی است که در تنظیم خواب و تعیین چرخه‌ی خواب و بیداری بدن موثر است. برای ساخت ملاتونین، بدن نیاز به آمینواسیدی به نام تریپتوفان دارد. پژوهش‌های بسیاری گزارش کرده‌اند که میزان این آمینواسید در بدن کودکان با اختلال طیف اتیسم بیشتر از حد نیاز و یا گاهی کمتر از حد نرمال است. معمولا سطح ملاتونین در بدن افراد در طول شب افزایش می‌یابد تا بدن آماده‌ی خواب شود و در طول روز میزان این هورمون به حداقل می‌رسد. در کودکان با اختلال طیف اتیسم میزان ملاتونین در طول شبانه‌روز به درستی ترشح نمی‌شود. برای مثال ترشح این هورمون در کودکان با اختلال طیف اتیسم در طول روز بیش‌از حد معمول است و در شب کاهش می‌یابد.
یکی از دیگر از دلایل عنوان‌شده در ارتباط با اختلال خواب در کودک اتیسم، حساسیت‌های بالای این کودکان به محرک‌های بیرونی مثل لمس یا صدا است. درحالی که اکثر کودکان به هنگام خواب اگر توسط مراقبشان لمس شوند و یا گاهی اگر کسی وارد اتاق‌خواب آن‌ها شود، از خواب بیدار نمی‌شوند امّا، کودک اتیسم با کوچکترین صدا و لمسی از خواب می‌پرد.
اضطراب دلیلی دیگر برای اختلال خواب در کودکان اتیسم است. میزان بالای اضطراب در کودکان با اختلال طیف اتیسم نسبت به سایر کودکان در بسیاری از پژوهش‌ها گزارش شده‌است.
بدخوابی چه مشکلاتی به‌همراه دارد؟
نبود خواب کافی می‌تواند تاثیرات جدی در زندگی کودک و سلامت روان او و خانواده‌ش داشته باشد. پژوهش‌های بسیاری مشکلات زیر را در ارتباط با نبود خواب کافی در کودکان اتیسم گزارش کرده‌اند: 1- پرخاشگری، 2- افسردگی، 3- بیش‌فعالی، 4- افزایش چالش‌ها و مشکلات رفتاری، 5- تحریک‌پذیری و 6- ضعف در یادگیری و یا در عملکرد‌های شناختی.
از کجا بدانیم که کودکمان دارای اختلال در خواب است؟
هر کودکی در طول شبانه‌روز نیاز به به مقدار مشخصی استراحت و خواب دارد؛ به طور کلی میزان خواب موردنیاز کودک با توجه به سن او بدین صورت است:
سن 1 تا 3 سال: 12 تا 14 ساعت خواب (استراحت‌ها و خواب‌های کوتاه نیم‌روزی نیز باید لحاظ گردد.)،
سن 3 تا 6 سال: 12 ساعت،
سن 7 تا 12 سال: 10 تا 11 ساعت.
اگر کودک شما در طول شب بار‌ها از خواب بیدار می‌شود و یا به سختی به خواب می‌رود، این‌ها علائم اختلال در خواب است. به متخصص مراجعه کنید، حتی ممکن است در صورت نیاز به پزشک گوش، حلق و بینی ارجاع داده شوید.
میزان خواب کودک خود و علائم ظاهری مثل خروپف کردن، تغییر در الگوی تنفس، مشکلات تنفسی و حرکات غیرعادی در طول خواب را یادداشت کنید و این موارد را با پزشک در میان بگذارید.
خواب بهتر
دارو‌های تسهیل کننده‌ی خواب و آرامبخش‌ها باید به‌عنوان آخرین راه‌حل درنظر گرفته شوند. با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌توان کمکی برای بهبود خواب کودکمان داشته باشیم.
قبل از خواب، دادن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های انرژی‌زا، حاوی قند و کافئین به کودک ممنوع است.
روتین خواب برای کودک داشته‌باشیم؛ دوش گرفتن، خواندن داستان و به تختخواب رفتن در ساعتی مشخص برای داشتن یک خواب آرام بسیار کمک‌کننده است.
محیط خواب را برای کودک با خواندن داستان، موسیقی آرام و ماساژ بدنی آماده کنید.
استفاده از محرک‌های حرکتی مثل تماشای تلویزیون، بازی‌های ویدیویی و … را یک ساعت قبل از زمان خواب محدود و یا ممنوع کنید.
برای محدود کردن محرک‌های حسی آزاردهنده‌ی کودک، از پرده‌های ضخیم برای جلوگیری از ورود نور استفاده کنید. مطمئن شوید در‌ب اتاق‌ها صدا نمی‌دهد، دمای اتاق کودک را متناسب با نیاز حسی او تنظیم کنید.
به عنوان آخرین راه برای تجویز دارو به متخصص مراجعه کنید.
