انتقال چیست؟

انتقال به معنای این است که فرد بتواند بدون مشکل از یک فعالیّت وارد فعالیّت دیگر شود و این شامل تغییر در عادت‌های روزانه و اتفاق‌های غیرقابل‌پیش‌بینی نیز می‌شود.

چرا انتقال برای کودکان اوتیسم دشوار است؟

مشکل در انتقال یکی از ویژگی‌های اوتیسم است؛ بااین‌حال، همه افراد در طول روز تغییرات زیادی در خانه، مدرسه یا محل کار انجام می‌دهند. پس چرا این تغییرات برای افراد اوتیسم سخت است؟ افراد اوتیسم تا آنجا که ممکن است روتین و یکسانی را ترجیح می‌دهند. هنگامی که انتقال به یک فعالیّت جدید رخ می‌دهد به‌خصوص اگر یک تغییر غیرمنتظره باشد سازگاری برای فرد اوتیسم دشوار است. بسیاری از افراد اوتیسم فاقد مهارت‌های عملکرد اجرایی هستند و توجه یکی از این مهارت‌ها است. هنگامی که بر روی یک فعالیّت خاص متمرکز هستند برای آن‌ها دشوار است که توجه خود را به چیز جدیدی معطوف کنند. افراد اوتیسم می‌توانند بیش از حد بر روی یک فعالیّت متمرکز شوند (مخصوصاً اگر مربوط به علاقه متمرکز آن‌ها باشد) و تغییر تمرکز خود به یک چیز جدید برایشان دشوار خواهد بود.

موارد زیر انتقال را برای کودکان اوتیسم سخت‌تر می‌کند:

• تغییر توجه:

توجه به مجموعه‌ای از مهارت‌های تفکر تعلق دارد که کارکردهای اجرایی نامیده می‌شوند. این مهارت ذهنی توانایی‌هایی مانند تنظیم هیجانی، بازداری، برنامه‌ریزی، شروع، سازماندهی و نظارت بر خود را در برمی‌گیرد. برای بسیاری از کودکان اوتیسم، توانایی تغییر آزادانه از یک فعالیّت به فعالیّت دیگر نیازمند سطحی از تفکر انعطاف‌پذیر است که دشوار است. کودکان اوتیسم با موارد زیر دست‌وپنجه نرم ‌می‌کنند: جداشدن از وظیفه فعلی، تغییر توجه به کار جدید، جلب‌توجه مجدد به کار جدید، عواملی مانند تمرکز بیش از حد، مشکلات حسی، دنبال‌کردن فعالیّت و درک چگونگی ارتباط مراحل، همگی در دشواری خاموش‌کردن توجه، از یک کار و انتقال به کار بعدی نقش دارند.

• زبان دریافتی و نشانه‌های محیطی:

برای کودکان اوتیسم درک زبان بدن یا سایر نشانه‌های غیرکلامی سخت است و پیش‌بینی اینکه تغییری در راه است، دشوار است. مشکل درک زبان اجتماعی سوءتفاهم‌های زیادی را ایجاد می‌کند. برای کودکان اوتیسم محیط، باید به طور واضح به روشی قابل‌پیش‌بینی و سازگار بیان شود.

• نیازهای حسی:

رفتن از یک محیط به محیط دیگر، یا حتی تغییر وظایف، نیازمند دریافت اطلاعات حسی جدید از بدن است. برای برخی از کودکان، می‌تواند باعث بیش حسی یا کم‌ حسی آن‌هاشود که هر دو منجر به‌ به‌هم‌ریختگی رفتار در کودک می‌شوند.

راهکارهای انتقال برای کمک به کودکان اوتیسم:

مدّت‌زمان فعالیّت را مشخص کنید؛ انتقال همیشه شامل یک نقطه شروع و یک پایان است. با تعریف واضح آن نقطه پایانی به کودک کمک می‌کنید تا حدودی بر محیط خودکنترل داشته باشد. زمان‌سنج‌های دیداری مانند ساعت شنی ابزاری عالی است که به کودک شما کمک می‌کند تا ببیند دقیقاً چه زمانی فعالیّت تمام می‌شود.

بعد چه کاری باید انجام بدیم؟؛ برنامه‌های دیداری روشی عالی برای بیان واضح آنچه در آینده اتفاق می‌افتد هستند. اگر کودک بتواند آنچه را که در راه است ببیند، راحت‌تر می‌تواند از فعالیّت کنونی به فعالیّت بعدی برود.

فعالیت‌هایی که کودک ترجیح می‌دهد را در نظر بگیرید؛ هنگام ایجاد برنامه زمانی کودک به‌شدّت به فعالیت‌هایی که کودک دوست دارد و آن دسته از فعالیّت‌هایی که اهمیّت چندانی به آن‌ها نمی‌دهد توجه کنید.

وقتی صحبت از انتقال به میان می‌آید، حرکت از یک فعالیّت ترجیحی به یک فعالیّت غیرترجیحی می‌تواند بسیار دشوار باشد. هیچ‌کس دوست ندارد کاری را که از آن لذّت می‌برد متوقف کند تا کاری را انجام دهد که از آن متنفر است. در صورت امکان، هنگام برنامه‌ریزی روتین کودک سعی کنید در الگوی فعالیّت‌های غیرترجیحی به فعالیّت‌های ترجیحی، فعالیّت‌های ترجیحی به فعالیّت‌های خنثی، و فعالیّت‌های خنثی به فعالیّت‌های غیرترجیحی حرکت کنید.

ابتدا/سپس، از برنامه‌های دیداری استفاده کنید؛ اگر کودک شما در حین استفاده از یک برنامه روتین ساختاریافته و برنامه دیداری همچنان با تغییرات دست‌وپنجه نرم می‌کند، شکستن تصاویر او به نمودار «اول… سپس» برای او مفید است. نمودار اوّل/سپس نیز راهی برای نشان‌دادن این موضوع به کودک است که باید قبل از اینکه به فعالیّت دلخواه خود برود، تکلیف خود را انجام دهد.

از یک شیء یا اسباب‌بازی انتقالی استفاده کنید؛ وقتی صحبت از انتقال بین محیط‌ها می‌شود، گاهی اوقات همراه‌داشتن یک اسباب‌بازی دوست‌داشتنی یا موردعلاقه می‌تواند به کاهش استرس “محیط جدید” کمک کند.

انتظار را به حداقل برسانید؛ انتظار بد و کسل‌کننده است، حتی در بزرگسالی اگر مجبور باشیم برای مدّت طولانی منتظر بمانیم بی‌صبر و گاهی پرخاشگر می‌شویم و خوب برای یک کودک کوچک کمی سخت‌تر و گیج‌کننده‌تر است (مخصوصاً اگر مشخص نباشد انتظار چقدر طول می‌کشد). با آوردن یک شیء انتقال یا کارت‌های سرگرم‌کننده استراحت مغزی، برای استراحت‌های طولانی آماده شوید. هر کاری که می‌توانید انجام دهید تا زمان انتظار کمتر دردناک باشد.

از هنر حواس‌پرتی استفاده کنید؛ بچه‌ها عاشق بازی هستند اگر فرزندتان با یک مرحله انتقالی دست‌وپنجه نرم می‌کند، حواس‌ او را پرت کنید.

از کارهای روزمره تا پایان‌دادن به یک فعالیّت را تاحدامکان ثابت نگه دارید؛ این بدان معنا نیست که شما باید دقیقاً هر روز همان کار قبلی را انجام دهید. اما اگر بتوانید در کارهای خانواده‌تان یکنواختی ایجاد کنید به کودک کمک می‌کنید تا بفهمد چه چیزی باید انتظار داشته باشد.

زودتر از موعد آماده شوید و عجله نکنید؛ اگر کودک با مشکل انتقال دست‌وپنجه نرم می‌کند تا جایی که می‌توانید از قبل شرایط را آماده‌سازی کنید. عجله‌کردن فقط بر استرس کودک می‌افزاید.