اختلال ادراک پریشی
اختلال آگنوزیا(ادراک‌پریشی)
آگنوزیا[1] (ادراک‌پریشی) یک اختلال نادر است که در آن بیمار قادر به تشخیص و شناسایی اشیاء، افراد یا صداها با استفاده از یک یا چند حواس خود با وجود حواس عادی نیست. این نقص را نمی‌توان با حافظه، توجه، مشکلات زبانی یا ناآشنایی با محرک‌ها توضیح داد؛ معمولاً در این اختلال یکی از پنج حواس تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. برای مثال، یک بیمار مبتلا به آگنوزیا نمی‌تواند فنجان را از طریق دید تشخیص دهد، اگرچه ممکن است بتواند رنگ آن را تشخیص دهد و با لمس آن را با شکل و بافت آن تشخیص دهد. ادراک‌پریشی با آنومیا یکی نیست؛ آنومیا[2] اختلالی است که در آن بیماران علی‌رغم استفاده از سایر روش‌های حسی خود مانند لمس و بوییدن نمی‌توانند شیء را نام ببرند.(اوتیسم و اختلال ادراکی)
علّت اختلال
آگنوزیا زمانی اتفاق می‌افتد که مسیرهای خاصی در مغز شامل مناطق پردازش حسی آسیب ببینند. این بخش‌های مغز دانش و اطلاعات مربوط به درک و شناسایی اشیاء را ذخیره می‌کنند. این وضعیت معمولاً به دنبال تشکیل ضایعه روی لوب‌های آهیانه‌ای، گیجگاهی یا پس‌سری مغز ایجاد می‌شود. این لوب‌ها اطلاعات معنایی و زبان را ذخیره می‌کنند. برخی عوامل همچون سکته مغزی، ضربه به سر یا آنسفالیت می‌توانند باعث بروز این ضایعات شود. علاوه بر این سایر بیماری‌ها و اختلالاتی که به مغز آسیب می‌رسانند نیز ممکن است در بروز آگنوزیا نقش داشته باشند، از جمله زوال عقل، سرطان مغز و آنوکسی؛ ازدست‌دادن اکسیژن‌رسانی به مغز به دنبال مسمومیّت با مونوکسید کربن.
انواع ادراک‌پریشی
3 نوع اصلی آگنوزیا بر اساس نوع درگیری و مشکلات فرد وجود دارد؛ بصری (بینایی)؛ سمعی (شنوایی)؛ لمسی.
-
آگنوزیای بصری (بینایی)
آگنوزی بینایی[3] به اختلال در تشخیص اشیاء ارائه شده به‌صورت بصری اشاره دارد؛ علی‌رغم این‌که در فرد میدان بینایی، دید رنگ، تمایز روشنایی، زبان و حافظه طبیعی است.
بیماران می‌توانند اشیاء را با استفاده از روش‌های حسی دیگر تشخیص دهند. گاهی اوقات اختلال برای انواع خاصی از اشیاء بدتر است، بنابراین انواع اشیاء باید برای تشخیص دقیق آزمایش شوند. آگنوزی بینایی رایج‌ترین نوع این اختلال است و بهتر درک شده است.
آگنوزیا بینایی بیشتر به 2 زیر گروه تقسیم می‌شود: آگنوزی بینایی ادراکی[4] و آگنوزی بینایی تداعی‌کننده[5].
آگنوزی بینایی ادراکی به یک ناهنجاری در ادراک بصری و فرایند تمایز، علی‌رغم عدم وجود کمبودهای بینایی ابتدایی اشاره دارد. این افراد قادر به تشخیص اشیاء، ترسیم یا کپی‌کردن یک‌شکل نیستند. آن‌ها نمی‌توانند اشکال صحیح شیء را درک کنند، اگرچه علم به شیء دست‌نخورده است. آگنوزی بینایی ادراکی معمولاً با ضایعات قشر جداری و اکسیپیتال[6] همراه است.
آگنوزی بصری تداعی‌کننده به مشکل در درک معنای چیزی که می‌بینند اشاره دارد. آن‌ها می‌توانند نقاشی یا کپی کنند؛ امّا نمی‌دانند چه چیزی کشیده‌اند. هنگام آزمایش با اطلاعات شفاهی یا لمسی، شکل را به‌درستی درک می‌کنند و شیء را می‌شناسند، امّا نمی‌توانند شیء را شناسایی کنند. آن‌ها نمی‌توانند محرک بصری کاملاً درک‌شده را به تجربه قبلی مرتبط کنند تا به آن‌ها در تشخیص محرک کمک کند. آگنوزی بینایی تداعی‌کننده معمولاً با آسیب به قشر لوب پس‌سری تحتانی دوطرفه همراه است.
-
آگنوزیای شنوایی
آگنوزی شنوایی[7] ناتوانی در تشخیص صداها با وجود شنوایی سالم است؛ آگنوزیای شنوایی معمولاً با ضایعات تمپورال سمت راست همراه است.
فوناگنوزیا[8] ، ناتوانی در تشخیص صداهای آشنا است. آن‌ها می‌توانند کلمات گفته‌شده توسط دیگران را تشخیص دهند. این اختلال در اثر آسیب به بخش‌های خاصی از منطقه ارتباط صدا ایجاد می‌شود.
ناشنوایی خالص کلمه، ناتوانی در درک کلمات گفتاری است؛ فرد می‌تواند بخواند، بنویسد و به شیوه‌ای نسبتاً عادی صحبت کند. آگنوزی شنوایی غیرکلامی، ناتوانی در درک صداها و صداهای غیرکلامی با کاهش درک گفتار است.
آموسیا[9]، ناتوانی در تشخیص موسیقی است. آن‌ها نمی‌توانند درک کنند که انواع خاصی از صداها نشان‌دهنده موسیقی هستند و بنابراین نمی‌توانند موسیقی را از سایر صداها تشخیص دهند.
-
آگنوزیای لامسه
آگنوزیای لامسه شامل ناتوانی در تشخیص اشیاء با لمس است. ممکن است فرد بتواند وزن جسم را احساس کند امّا نتواند اهمیّت یا کاربرد آن شیء را درک کند. ضایعات در لوب آهیانه‌ای مغز معمولاً علت بروز اگنوزیای لامسه می‌باشد. فرد مبتلا به این نوع آگنوزیا قادر است نام اشیایی را که می‌بیند بگوید، می‌تواند از روی آن‌ها نقاشی بکشد و به آن‌ها دست یابد.(اوتیسم و اختلال ادراکی)
[1] Agnosia
[2] Anomia
[3] Visual agnosia
[5] Apperceptive agnosia
[6] Occipital
[7] Auditory Agnosia
[8] Phonagnosia