همبودی اختلال طیف اوتیسم و اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه
در میان کودکان سنین مدرسه، حدود 11 درصد، تشخیص اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه[1] را دریافت می‌کنند.
چیزی که اکثر والدین، معلمان و مشاوران مدرسه ممکن است متوجه آن نباشند آن است که کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه ممکن است علائم اختلال طیف اوتیسم را نیز بروز دهند.
داشتن دو یا چند بیماری یا اختلال همزمان به عنوان همبودی یا داشتن اختلالات همراه تعریف می‌شود.
مطالعه مروری که در سال 2014 انجام شد، به بررسی همبودی‌ها پرداخت؛ نتایج این مطالعه نشان داد که بین 30 تا 50 درصد از افراد با اختلال طیف اوتیسم علائم بیش فعالی- نقص‌توجه را نیز از خود نشان می‌دهند (به ویژه در سنین پیش دبستانی). به طور مشابه، برآوردها نشان می‌دهد دو سوم افراد با اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه ویژگی‌های اختلال طیف اوتیسم را نیز نشان می‌دهند. محققان همچنین نتیجه گرفتند که کودکان با این همبودی‌ها اغلب سطوح شدیدتری از اختلال عملکرد در شناخت و سایر حوزه‌ها را دارند؛ به همین دلیل است که تشخیص زودهنگام و دقیق و درمان‌های مؤثر برای موفقیّت این دانش‌آموزان بسیار ضروری است. خبر خوب آن است که بسیاری از درمان‌های یک اختلال می‌تواند برای اختلال دیگر نیز مفید باشد.
در اینجا، ما به ارائه توضیح درباره‌ی مداخلاتی همچون رفتار‌درمانی، شباهت‌ها و تفاوت‌های هر دو اختلال و اینکه چگونه اغلب با هم همبودی دارند خواهیم پرداخت.
[1] ADHD (Attention Deficit and Hyperactivity Disorder)
تفاوت‌ها و شباهت‌ها دو اختلال در چیست؟
متخصصان خاطرنشان کردند که تشخیص اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و اختلال طیف اوتیسم می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا علائم اغلب با هم همپوشانی دارند. علاوه بر این، علائم اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه اغلب همان رفتارهایی است که در رشد معمولی دوران کودکی نشان داده می‌شود – به جز اینکه با گذشت زمان ادامه می‌یابند و شدّت آنها بیشتر می‌شوند.
در اینجا چند شباهت بین اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و اختلال طیف اوتیسم وجود دارد:
اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و اختلال طیف اوتیسم هر دو اختلالات عصبی رشدی هستند (رشد مغز به نحوی تحت تأثیر قرار گرفته‌است)؛ این بدان معناست که هر دو اختلال بر سیستم عصبی مرکزی که مسئول حرکت، زبان، حافظه و مهارت‌های اجتماعی و توجه- تمرکز است، تأثیر می‌گذارد.
اگرچه بزرگسالان می‌توانند هم اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و هم اختلال طیف اوتیسم داشته باشند، امّا این ترکیب در بزرگسالان به اندازه کودکان رایج نیست.
دیگر شباهت‌های این دو اختلال در ادامه آمده است:
- مشکلات در برقراری ارتباط با همسالان
- تکانشگری
- درجات مختلف بی‌قراری یا بیش‌فعالی
- شیوع بالا در پسران نسبت به دختران
- داشتن پیش‌زمینه ژنتیکی
- بروز مشکلات رفتاری، تحصیلی، عاطفی و انطباقی قابل‌توجه در مدرسه، خانه و سایر محیط‌ها
طبق نتایج مطالعات انجام‌شده مبنی بر تفاوت‌های بین این دو اختلال، اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه با اختلال در عملکرد در زمینه‌های توجه، بیش‌فعالی و تکانشگری تعریف می‌شود؛ این در حالی است که اختلال طیف اوتیسم با اختلال عملکرد اجتماعی و رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری مشخص می‌شود.
ویژگی‌های رفتاری در اختلال طیف اوتیسم شامل رفتارهایی مانند:
- عدم پاسخگویی به محرک‌های رایج،
- تمرکز شدید روی یک مورد،
- حرکات تکراری،
- اجتناب از تماس چشمی،
- و رفتارهای کناره‌گیری و گوشه‌گیرانه است.
بیش از یک تشخیص؟
تحقیقات موجود در مورد همبودی اختلال طیف اوتیسم و اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه همچنان کمیاب است؛ زیرا استانداردهای تشخیصی قبلی، تشخیص یکی را برای دیگری منع می‌کرد. با این حال، نسخه پنجم کتابچه‌ی راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-5)، که در سال 2013 منتشر شد، شامل معیارهایی بود که به پزشکان اجازه می‌داد یک فرد را با هر دو اختلال به طور همزمان تشخیص دهند. برای دانش‌آموزان با این شرایط، این بینش، به متخصصان آموزشی درک بهتری از مداخلات درمانی که می‌توانند برای کمک به کودکان و والدینشان برای موفقیّت آنها کارساز باشد، می‌دهد.
مداخلات درمانی موفق
همکاری با مشاوران مدرسه برای والدین، برای کمک به موفقیّت فرزندان خود با این شرایط، ضروری است. یک رویکرد مشترک که مشاوران برای کمک به کودکان با اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه به کار می‌گیرند، استفاده از مداخلات مبتنی بر شواهد (EBIs) می‌باشد که شامل تکنیک‌های رفتاری است که برای کودکان با اختلال طیف اوتیسم نیز موثر است.
مهّم است که درمان بر پیامدها و فرآیندها متمرکز شود، نه تشخیص. کودکانی با اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و یا اختلال طیف اوتیسم می‌توانند از مداخلات مبتنی بر شواهد بهره ببرند.
راهبردهای دیگری که والدین می‌توانند در خانه برای کمک به فرزندان خود در مواجهه با این تشخیص دوگانه استفاده کنند شامل مواردی مانند:
- ارائه ارتباط مثبت و تقویت،
- ایجاد و حفظ ساختار هر چه بیشتر در زندگی روزمره،
- ارسال لیست‌ها، قوانین و برنامه‌ها برای کمک به سازمان‌یافتگی کودک،
- تشویق به ورزش فیزیکی به عنوان راهی برای رهاسازی،
- و شناخت و کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی روش‌های آموزش رفتاری کودک است.
متخصصان خاطر نشان می‌کنند، در حالی که اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و اختلال طیف اوتیسم شامل مداخله والدین رفتارگرا است، نقش خانواده نیز به‌طور مشابه باید مفهوم‌سازی شود. آموزشِ والدینِ کودکان با اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و اختلال طیف اوتیسم اغلب شامل تعلیم والدین برای مدیریت رفتارهای فرزندانشان است.
علاوه بر این، در آموزش والدین با کودک اختلال طیف اوتیسم بر درمان‌های فردی نیز تأکید می‌شود که به آنها ابزارهایی برای ارتقاء (اجتماعی) فرزندشان ارائه می‌شود. اگرچه وجود شرایط همبود، دانش‌آموزان – و والدین آنها – را با چالش‌های بیشتری مواجه می‌کند، خبر خوب این است که کمک در دسترس است. با دسترسی به منابع متخصص، مانند مشاوران مدرسه، والدین می‌توانند یاد بگیرند که چگونه از مداخلات درمانی موثر برای کمک به موفقیّت فرزندان خود استفاده کنند.
مروری بر درمان
بهترین ارائه‌دهنده درمان، برای فردی که هر دو اختلال را دارد، پزشکی است که تجربه بهبود هر دو اختلال را داشته باشد. درمان اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه معمولاً شامل دارو است. از سوی دیگر، چون گزینه‌های دارویی برای اختلال اوتیسم محدود است، کودکان با اختلال طیف اوتیسم در کنار داروها به جایگزین‌های غیر‌دارویی نیز نیازمند روش‌هایی شامل رفتار‌درمانی برای کمک به مدیریت علائم و آموزش مهارت‌ها برای نیازهای روزمره هستند.