گفتاردرمانی چیست؟ یکی از چالش‌های کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، چالش‌های گفتاری است. برخی از کودکان اوتیسم کلام محدود داشته و برخی کلام ندارند. چالش‌های گفتاری معمولا مانع برقراری تعامل صحیح این کودکان با هم‌سن‌وسال‎ها و بزرگترها شده و یک مانع ارتباطی محسوب می‌شود. همچنین یک مشکل بزرگ دیگر، طرح نیازها و خواسته‌ها در مواقع لزوم از طریق گفتار است.

در صورتی که چالش‌های گفتاری کودکان برطرف شوند، آنها اعتماد به نفس بیشتری برای تعامل سازنده با دیگران خواهند داشت و همچنین خواهند توانست نیازهای خود را راحت‌تر با مراقبین درمیان بگذارند. تیم گفتاردرمانگران موسسه توانبخشی صدای اوتیسم به دنبال همین است. بهبود کیفیت زندگی کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم و خانواده‌هایشان با به‌کارگیری شیوه‌های نوین گفتاردرمانی.

گفتاردرمانی چیست؟

چنانچه از نامش مشخص است، گفتاردرمانی به فرآیند درمان گفتار افراد گفته می‌شود. این شیوه درمانی که یکی از شاخه‌های توانبخشی است، روی اختلالات مربوط به گفتار و زبان کار می‌کند. در گفتاردرمانی هدف بهبود وضعیت گفتار و زبان فرد است و برای این کار از شیوه‌ها و روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. برخی تصور می‌کنند گفتاردرمانی تنها محدود به کودکان است، در حالی که هر کسی در هر سنی ممکن است نیاز به گفتاردرمانی پیدا کند. کسانی که اختلالات بلع یا اختلالات ادراکی دارند و درگیر مشکلات گفتاری هستند، همه می‌توانند با مراجعه به گفتاردرمانگر به دنبال شیوه‌های درمانی باشند.

تفاوت گفتاردرمانی با کاردرمانی در چیست؟

هم گفتاردرمانی و هم کاردرمانی از رشته‌های مهم توانبخشی هستند که به سلامت ذهن، گفتار و جسم مراجعین می‌پردازند. در کاردرمانی سلامت جسم و ذهن بیشتر مدنظر است و در گفتاردرمانی بهداشت گفتار، صحبت کردن، صوت و بلع مدنظر قرار دارد. در بسیاری از مواقع توصیه می‌شود تا کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم هم کاردرمانی و هم گفتاردرمانی را به علت نزدیکی به هم دریافت کنند؛ چراکه این دو شیوه درمانی را می‌توان به نوعی مکمل همدیگر هم دانست.

گفتاردرمانگر کیست؟

گفتاردرمانگران از دانشگاه‌های علوم پزشکی فارغ‌التحصیل شده و کارت نظام پزشکی دارند. گفتاردرمانگر به علوم مختلف فیزیولوژی، آناتومی دهان و نواحی اطراف آن و هرآنچه مربوط به آن می‌شود تسلط لازم و کافی را دارد. وی همچنین باید با کارکردهای مختلف مغز که با بخش‌های گفتاری ارتباط دارند هم آگاه باشد. برای حصول اطمینان از اعتبار گفتاردرمانگر، مراجعین می‌توانند کد نظام پزشکی فرد را پرسیده و آن را در سایت نظام پزشکی جستجو کنند.

در برخی موارد گفتاردرمانگران تنها با فردی که نیاز به گفتاردرمانی دارد کار نمی‌کنند، مثلا در کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، گفتاردرمانگر با والدین هم صحبت کرده و به آنها مشاوره می‌دهد.

فواید گفتاردرمانی در بهبود کودکان اوتیسم

اختلال طیف اوتیسم از حدود دو سالگی در کودکان قابل تشخیص است. این اختلال که در پسران چهار برابر دختران بروز می‌کند مادام‌العمر بوده و تنها می‌توان از شدت آن کاست و قابل درمان به صورت کامل نیست. نکته‌ای که حاضر اهمیت است این است که در صورتی که والدین زود به تشخیص اوتیسم رسیده و درمان را هم هرچه سریع‌تر آغاز کنند، نتایج بهتری هم در انتظار کودک خواهد بود. در سنین پایین و اولیه زندگی، مغز انسان انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و برای همین اقدامات درمانی موثرتر است. مراجعه به گفتاردرمانگر نیز باید از همان سنین و از ابتدای تشخیص صورت بگیرد.

گفتاردرمانی به کودک کمک می‌کند تا بهتر و واضح‌تر سخن بگوید و همین عامل اعتماد به نفس او را بیشتر خواهد کرد تا بتواند در جمع، با دوستان یا بزرگترها صحبت کند. برخی از کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم که مشکلات خواندن و نوشتن دارند هم با گفتاردرمانی خواهند توانست حروف را بهتر درک کنند، صداها و حروف کلمات را خیلی خوب تشخیص دهند و کتاب بخواهند.

گفتاردرمانی به کودکانی که لکنت دارند هم کمک خواهد کرد تا بهتر صحبت کنند. یکی از مهم‌ترین کارکردهای گفتاردرمانی برای کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، کمک به آنها برای طرح نیازها و خواسته‌های خود است. برخی از کودکان به دلیل مشکلات گفتاری قادر به بیان درد، ناراحتی یا خشم خود نیستند و این ناراحتی را به شیوه‌های مخرب و منفی بروز می‌دهند. مثلا لگد زدن، جیغ زدن و یا آسیب به خود و دیگران شیوه‌های منفی بروز ناراحتی و مشکل است.

در صورتی که با گفتاردرمانی کودک بتواند ناراحتی و مشکل خود را با کلام مطرح کند، بسیاری از چالش‌های وی در این زمینه برطرف خواهد شد. گفتاردرمانی به افزایش استقلال فرد دارای اختلال طیف اوتیسم و پرداختن به کارهای روزمره به صورت مستقل کمک خواهد کرد.

روش‌های مختلف گفتاردرمانی چیست؟

با توجه به نیاز فرد، شیوه‌های مختلف گفتاردرمانی به کار گرفته می‌شود. یکی از شیوه‌های رایج درمانی تمرینات مختلفی است که به فرد داده می‌شود. مثلا در تمرینات زبانی، تمرین‌های مختلفی به زبان داده می‌شود تا روی عضلات آن کار شود. در تمرینات لب هم تلاش بر تقویت عضلات لب و امکان تغییر شکل لب مناسب با کلام است. یکی از تمرین‌های دیگر رایج در گفتاردرمانی تمرینات تنفسی است که برای تقویت دیافراگم صورت می‌گیرد. تمرینات فک هم معمولا برای تقویت عضلات فک و بهبود گفتار صورت می‌گیرد. گاهی درمانگران با کارت‌های زبان به بیان‌درمانی کمک می‌کنند تا شیوه بیان کودک بهتر شود. در مجموع انواع تمرینات شناختی، تمرینات تقویت عضلات، تمرینات تعدیل تن عضلات دخیل در گفتار و زبان، تمرینات بهبود توجه و تمرکز و تمرینات بهبود ارتباطات کودک نیز در فرآیند گفتاردرمانی ارائه خواهد شد.

برای اینکه کودکان بیشتر مشتاق گفتاردرمانی شوند، از شیوه‌های مورد علاقه آنها برای بهبود مهارت‌های گفتاری‌شان استفاده می‌شود. مثلا تقلید صدای حیوانات یک شیوه موثر برای یادگیری آوایی کودکان است. همچنین مهم است که در ابتدا کلمات ضروری و مورد نیاز به کودک آموزش داده شود. در فرآیند آموزش با ارائه مشوق‌ها و تقویت‌کننده‌ها توسط گفتاردرمانگر، کودک به ادامه فرآیند درمان تشویق خواهد شد.

ارائه خدمات گفتاردرمانی در موسسه توانبخشی صدای اوتیسم

بسیاری از خانواده‌هایی که به موسسه توانبخشی صدای اوتیسم مراجعه می‌کنند، نگران مسائل گفتاری کودکان خود هستند. تیم گفتاردرمانی موسسه با برخورداری از گفتاردرمانگران و متخصصین مجرب، در کنار خانواده‌ها است تا خدمات لازم در این خصوص را به آنها ارائه کند. گفتاردرمانگر موسسه ضمن برگزاری جلسات با خانواده و کودک اوتیسم، به بررسی چالش‌های گفتاری فرد می‌پردازد.

یکی از نکات مهمی که باید همواره مدنظر قرار داد این است که گفتاردرمانی در صورتی که در کنار دیگر شیوه‌های درمانی مانند کاردرمانی، مراجعه به متخصصین مغز و اعصاب، گوش و حلق و بینی، متخصص اطفال و شنوایی‌شناس فعالیت کند، نتایج بهتری برای خانواده به ارمغان خواهد آورد. مهم است که همه درمانگران و البته اعضای خانواده در قالب یک تیم باهم کمک کنند و هماهنگ باشند تا به کودک اوتیسم کمک کنند.

در بسیاری مواقع همچنین نیاز به اصطلاح محیط زندگی فرد هم هست تا درمان به بهترین نحو جواب دهد. در صورت همکاری خانواده و کادر مدرسه کودک، امکان تعمیم آموخته‌های درمانگر به محیط‌های مختلف میسر خواهد شد و نتیجه موثرتر خواهد بود.

اهداف خدمات گفتاردرمانی در موسسه توانبخشی صدای اوتیسم

خدمات گفتاردرمانی به کودکان دارای اختلال اوتیسم در موسسه توانبخشی صدای اوتیسم با اهداف مختلفی ارائه می‌شود. بهبود زبان گفتاری اصلی‌ترین هدف است. در عین حال بسته به نیاز کودک تلاش می‌شود تا مهارت‌های غیرکلامی مانند حرکت صورت و استفاده از دست هم به کودکان ارائه شود. برخی کودکان نیاز خواهند داشت تا با استفاده از تصاویر و دیگر روش‌ها ارتباط برقرار کنند.

تقویت عضلات دهان و فک و صورت و ایجاد صداها و هجاها به صورت صحیح و واضح، از دیگر اقدامات صورت گرفته توسط گفتاردرمانگران است. گفتاردرمانگران موسسه توانبخشی صدای اوتیسم به کودک کمک می‌کنند تا حالات صورت خود را با احساسات خود تطبیق دهد و بتواند زبان بدن دیگران را بخواند. توانایی پاسخگویی به سوالات که یکی از دغدغه‌های بزرگ والدین است نیز مدنظر گفتاردرمانگران خواهد بود. مربیان با ارائه تمرین‌هایی به والدین در خانه، همچنین به دنبال تعمیم آموخته‌ها به محیط‌های مختلف هم هستند.

در نهایت تلاش بر آن است که با همت خانواده‌ها و کمک‌های گفتاردرمانگران کیفیت زندگی کودک و خانواده اوتیسم بهبود پیدا کند.