نوروفیدبک برای کودکان اوتیسم; آیا آموزش به کمک این روش موثر است؟

این که آیا، آموزش به کمک نوروفیدبک برای کودکان اوتیسم، موثر است یا خیر، یکی از سوالات والدین، و متخصصین است. برای توضیح این موضوع، ابتدا باید بدانیم نوروفیدبک چیست؟ نوروفیدبک روشی است، که در آن فرد، با گرفتن بازخورد‌های متعدد، از نحوه‌ی فعالیّت‌های مغزی، و سیگنال‌های مغزی خود، می‌آموزد که چگونه کارکرد‌های مغزی خود را کنترل، و یا اصلاح کند. به‌هنگام انجام فعالیّت‌های متفاوت، امواج مغزی مختلف و متفاوتی، در مغز ما تولید می‌شود، که ما هیچ‌گونه کنترلی، در تولید آن‌ها نداریم، در این روش سعی می‌شود، با ارائه ی بازخورد‌های زیستی (مغزی)، این امواج را کنترل کرد، و در جهت آموزش و بهبود عملکرد مغز، از آن ها استفاده کرد.

صدای اوتیسم می‌کوشد، تا با ارائه کاملترین خدمات توانبخشی و آموزشی، مطابق با نیازهای هر کودک، زندگی شادتری برای کودکان دارای اختلال اوتیسم، فراهم نماید. والد محترم، اگر نیاز به دریافت اطلاعات بیشتر، درباره ی اوتیسم، و یا نیاز به هرگونه آموزش برای نحوه ی برقراری ارتباط با کودک اوتیسم خود دارید، می‌توانید از طریق شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۱ و ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۲ ، با ما در ارتباط باشید.

در این مقاله، ما به ارائه توضیحاتی درباره‌ی نوروفیدبک، نحوه‌ی کارکرد و تاثیرگذاری آن، در اختلالات عصبی، و در پایان به بررسی اثربخشی آن، در آموزش کودکان طیف اوتیسم، می‌پردازیم.

نوروفیدبک برای کودکان اوتیسم

واژه‌ نوروفیدبک از دو کلمه نورو، به معنای عصبی و فیدبک، به معنای بازخورد است. نوروفیدبک، یا بازخورد عصبی روشی است، که با ثبت سیگنال مغزی، و ارائه بازخورد‌های مناسب به فرد، به او آموزش می‌دهد، که چگونه فعالیّت مغزی خود را کنترل، و یا اصلاح کند؛ به عبارتی نوروفیدبک ابزاری است، که در آن فرد، با گرفتن بازخورد‌های متعدد، نوعی از خودتنظیمی را، آموزش می‌بیند. فعالیّت‌های مغزی (سیگنال‌های مغزی)، از طریق الکترود‌های متصل به سر، بر روی نمایشگر نمایان است، و بازخورد‌ها و یا فیدبک‌های عصبی نیز به کمک صدا، نور و یا تصویرهای خاص، به فرد ارائه می‌شوند.

این روش، بیشتر برای افرادی با اختلالات عصبی، به‌کار می‌رود. پایه‌ی علمی این روش، براساس شرطی‌سازی عاملی است. نوروفیدبک، روشی کاملا غیرتهاجمی است، که برای درمان و بهبود عملکرد مغز، در بسیاری از اختلالات عصبی، کاربرد دارد. در ادامه مقاله، به نحوه استفاده از این روش، و همچنین تاثیر نوروفیدبک بر کودکان اوتیسم، می پردازیم.

نحوه ی استفاده از نوروفیدبک و یادگیری در آن

در این روش، حسگر‌هایی (الکترود‌)، بر روی پوست سر فرد قرار می‌گیرد، و فعالیّت‌ مغزی فرد (سیگنال‌های مغزی)، بر روی نمایشگر نمایان است، نمایش فعالیّت‌های مغزی، در غالب یک بازی، و یا نمایش ویدیویی جالب، برای فرد است. زمانی که فرد در حال انجام تکالیف، در ارتباط با آن بازی، و یا نمایش کامپیوتری باشد، سیستم خطا یا بازخوردی را ارائه نمی‌دهد، امّا به محض آن‌که تکلیف را کنار بگذارد، و یا توجه فرد کاهش یابد، سیستم با ارائه بازخورد‌هایی، مثل صدای زنگ و یا نمایش رنگی خاص، بر روی نمایشگر به فرد هشدار می‌دهد، که فعالیّت مغزی‌اش، متناسب با تکلیفی که ارائه می شود، نیست.

به عنوان مثال می‌خوام به کمک ابزار نوروفیدبک، توجه و تمرکز کودک اوتیسم خود را، بهبود ببخشیم؛

کودک، باید بر روی یک صندلی، که در مقابلش نمایشگر بزرگی قرار دارد بنشیند، و الکترود‌های کوچکی، به منظور ثبت فعالیّت مغزی او، بر روی سرش، قرار گیرد. در این‌جا هدف از ارائه تکلیف، افزایش توجه و تمرکز کودک است، که ما از طریق یک بازی کامپیوتری، سعی در بهبود آن داریم. بر روی نمایشگر تصویر، یک ماشین در یک جاده قرار دارد، حرکت و ایست این ماشین، به کمک سیگنال‌های مغزی کودک اوتیسم، کنترل می‌شود.

مادامی که کودک توجه خود را، بر روی ماشین متمرکز کرد، ماشین در جاده حرکت می‌کند، امّا به محض آن‌که توجه او را از ماشین می‌گیرند، ماشین متوقف می‌شود، و صدایی از طریق بلندگو‌ها، برای جلب توجه کودک، پخش می‌شود، تا دوباره کودک تکلیف را از سر گیرد، و به ماشین توجه کند.

نمایی از بازی‌های کامپیوتری مورد استفاده، در نوروفیدبک برای بهبود توجه و تمرکز در کودکان

این روش، برای بهبود عملکرد‌های شناختی، در افراد دارای اختلالات عصبی، کاربرد دارد. برای بهبود عملکرد مغزی فرد، و با درنظرگیری هدف و خط پایان درمان، جلساتی 30تا45 دقیقه‌ای را، سه روز در هفته برای فرد، درنظر می‌گیرند. تعداد جلسات متغیر، و به طور معمول بین 30 تا 40 جلسه است. هزینه‌ی هر جلسه، وابسته به نوع دستگاه، نوع تکلیف و تیم درمانی، متفاوت است. امّا به طور کلی، می‌توان گفت، که این روش درمانی، جزء روش‌های درمانی گران‌قیمت، به حساب می‌آید.

آیا آموزش به کمک نوروفیدبک برای کودکان اوتیسم موثر است؟

اختلال طیف اوتیسم، در رده‌ی اختلالات عصب-رشدی قرار دارد، و اختلالی است، که در طول زندگی فرد، با او همراه است. از طرفی کودک اوتیسم، نیاز به دریافت خدمات گوناگون، و متعدد بسیاری همچون کاردرمانی، گفتاردرمانی و … را دارد؛ استفاده از روش‌هایی، همچون روش نوروفیدبک، برای طولانی‌مدّت، می‌تواند همراه با، هزینه‌های سرسام‌آور درمان، برای خانواده‌ی اوتیسم باشد. از این رو، با در نظرگیری توضیحاتی که، از ابتدای این مقاله تاکنون ارائه شد، می توان گفت، که با توجه به چالش های رفتاری، و علائم این اختلال، استفاده از این ابزار، روشی کاربردی نیست.

بنابراین نوروفیدبک، برای کودکان اوتیسم در طولانی مدت مناسب نیست.

اختلال یکپارچگی حسی، از جمله اختلال‌هایی با هم‌بودی بالا، در کودکان اوتیسم است. تندحسی و یا کندحسی، در هر یک از حواس کودک (حس لامسه، شنوایی، بینایی و …)، با روش اجرا این ابزار، در تضاد است. کودکی که دچار مشکلات حسی، در لمس سر و یا نواحی اطراف گوش خود است، به سختی می‌تواند قرار‌گرفتن الکترود بر روی سر خود را تحمل کند، و ممکن است موجب آشفتگی او شود. بازخورد‌هایی که به‌صورت صدا، بلند و یا نور برای کودک ارائه می‌شود، برای برخی از کودکان اوتیسم، مناسب نیست.

به‌طور کلی، و با توجه به چالش‌ها، و مشکلات کودکان با اختلال طیف اوتیسم، به نظر می‌آید که این ابزار، روشی پرکاربرد، و مناسب برای همه‌ی کودکان اوتیسم نیست.