آموزش مهارت های اجتماعی با بازی; بازی و کسب مهارت های اجتماعی، در موقعیت های مختلف، مثل زنگ تفریح می تواند باعث رشد بسیاری از مهارت ها شود. زمان استراحت، یا به اصطلاح رایج زنگ تفریح، زمانی است کوتاه و مناسب برای معلمان و کودکان، که می‌توانند در این مدّت، کمی استراحت کنند، میان‌وعده بخورند، دستشویی بروند و یا تلفن خود را چک کنند.

پس از گذشت 10 سال حضور و مشاهده زمین‌های بازیِ کودکان، و مکان‌های استراحت آن‌ها در مدارسِ مختلف، به این نتیجه رسیدم که، زمان استراحت یا زنگِ تفریح، یکی از مهّم‌ترین زمان‌های روز برای کودکان است. تفریح و استراحت برای رشد مهارت‌های اجتماعی کودکان، بسیار ضروری است، و به کودک کمک می‌کند، تا به درک درستی از دنیای اطرافش، دست یابد. وقتی کودکان با هم هستند، و با هم تفریح می‌کنند، فرهنگ همسالان را که مختص خودشان است را، با یکدیگر می‌سازند.

کودکان به کمک بازی مجبور می‌شوند، که به‌طور مستقل در دنیای اجتماعی خود، رو به جلو حرکت کنند، و مهارت‌های بین‌فردی و دانش اجتماعی خود را، ارتقاء دهند. به مرور کودکان به کمک فعالیت با همسالان خود، می‌آموزند که کدام کودک بیشتر با آن‌ها همسو هستند، و شروع به ایجاد رابطه دوستی با آن‌ها می‌کنند.

آموزش مهارت های اجتماعی با بازی

رشد مهارت‌های بازی برای کودکان با اختلال طیف اوتیسم، نسبت به کودکان همسالشان، بسیار متفاوت است. زنگ‌های تفریح یا زمان‌های استراحت، به دلیل فقدان ساختار، وجود صداهای بلند و غیرقابل پیش‌بینی بودنشان، می‌توانند برای کودکان اوتیسم، بسیار ناراحت‌کننده باشند. به‌هنگام آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان اوتیسم، متخصصین و مربیان، معمولاً از زمان استراحت یا زنگ‌های تفریح اجتناب می‌کنند، و مهارت‌های اجتماعی را در محیط‌های کوچک، و با اتکا به یک برنامه درسی “ساختاریافته”، آموزش می‌دهند؛ درحالی که هیچ‌ یک از همسالان آن‌ها، این‌گونه مهارت‌های اجتماعی را نمی‌آموزند.

تکنیک‌های مختلف آموزشی برای برقراری ارتباط اجتماعی در کودکان اوتیسم وجود دارد؛

“به دوستت یک ضربه کوچولو بزن و از او بخواه که باهات بازی کنه”، “به چشمان دوستت نگاه کن و از او سوأل بپرس” و … . همه‌ی این‌ها درحالی است که اگر کسی زمین‌بازی کودکان را مشاهده کرده باشد می‌داند که کودکان فقط بازی می‌کنند، بدون هیچ ساختاری! . آن‌ها گاهی به شانه یکدیگر ضربه می‌زنند و به صورت هم نگاه نمی‌کنند؛ در واقع آن‌ها به‌طور ذاتی می‌دانند که چگونه بازی کنند. به کمک بازی است که اجتماعی‌شدن و رشد مهارت‌های اجتماعی در کودکان اتفّاق می‌افتد.

برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان اوتیسم، آموزش نحوه‌ی بازی به آن‌ها بسیار ضروری است. بازی را می‌توان در کلاس‌های انفرادی و یا در گروه‌ها به کودکان آموزش داد؛ امّا، هدف نهایی باید تعمیم این مهارت‌ها و آموزش‌ها به زمین بازی و زنگ تفریح باشد. بسیاری از متخصصین از آموزش بازی اجتناب می‌کنند زیرا که خودشان نیز نمی‌دانند چگونه بازی کنند و چگونه آن را آموزش دهند. بازی ساختاری ندارد. بازی خودبه‌خودی و پر از صدا است، بازی نیاز به تفکر و مهارت‌های حل‌مسئله پیچیده‌ای ندارد.

با این‌حال، پس از سال‌ها تحقیق و مشاهده، سه روش برای آموزش بازی به کودکان اوتیسم بیشتر دیده می‌شود؛ این آموزش‌ها می‌توانند در کلاس‌های انفرادی و یا گروه‌های کوچک اجرا شوند. این سه روش به شکست مهارت‌های بازی به‌گونه‌ای ساختاریافته کمک می‌کند؛ با این روش‌ها کودک اوتیسم می‌آموزد که چگونه در زمان استراحت سرگرم شود، با همسالانش ارتباط برقرار کنذ و با آن‌ها بازی کند.

• به دقت زمان استراحت( زنگ تفریح ) را بررسی کنید

بیرون بروید و حداقل در طول 3 یا 4 زمان استراحتی که کودکان در حیاط می‌گذراند، به دقّت به رفتارهای او و سایر کودکان توجه کنید. در این مدّت ببینید که سایر کودکان چه فعالیت هایی می‌کنند، درباره‌ی چه‌چیزهایی حرف می‌زنند، به دنبال آشنایی بیشتر با گروه‌های همسالانی باشید که ممکن است دانش‌آموز یا فرزندتان بیشتر جذب آن‌ها شوند. برای مثال اگر دانش‌آموز یا کودک شما علاقه‌ای به ورزش ندارد، لزومی ندارد زنگ تفریح را به مشاهده کودکان در حال فوتبال‌ بازی‌کردن بگذرانید.

توجه کنید که بسیار مهّم است که در طول مشاهدات خود، یادداشت‌های بسیاری از موضوعات و مضامین مختلف در بازی‌ها به‌هنگام زنگ تفریح‌ها بردارید.

• کودک را در معرض فرهنگ همسالانش قرار دهید

کودک خود را در معرض فرهنگ زمین‌بازی قرار دهید. باید به کودک خود درباره‌ی آن‌چه که در زنگ تفریح یا مکان عمومی مثل پارک ممکن است اتفّاق بیفتد آموزش دهید. برای مثال جمعی از کودکان در زمین‌بازی و در زمان زنگ تفریح درحال صحبت و یا بازی جنگّ ستارگان هستند، و کودک شما چیزی در این باره نمی‌داند؛ حال او چگونه با آن‌ها بازی کند و یا با سایر کودکان ارتباط برقرار کند؟ وظیفه‌ی والدین است تا درباره‌ی موضوعات مختلف و به‌روز به کودکان آموزش دهند، هرچیز و هر موضوعی که امروزه کودکان همسال فرزندتان با آن‌ها درگیر هستند و با آن‌ها بازی می‌کنند را باید به کودک خود آموزش دهید و او را در معرض آن‌ها قرار دهید.

به سادگی می‌توانید در اینترنت جستجو کنید و درباره‌ی شخصیّت‌ها و افراد مختلف به کودک خود اطلاعات دهید. در طول‌ سال‌ها مشاهداتم متوجه شده‌ام که همواره محیط بازی‌های کودکان تقابل خیر و شر است و اغلب نیز از نوع تعقیب و گریز است. اگر این مفاهیم را به کودک خود بیاموزید، پایه‌های بازی‌های تخیّلی را به او آموختید.

• بازی های ساختاریافته اما ساده را در زمین بازی با کودک اجرا کنید

با آموزش‌های بازی‌های ساختاریافته ساده همچون گرگم‌به‌هوا (بالا‌بلندی)، بازی چراغ‌ سبز-چراغ ‌قرمز و … کودک خود را با این فعالیت ها آشنا کنید. سپس این بازی‌ها را در زنگ‌های تفریح همراه با کودک و چندین همسالش نیز اجرا کنید. کودکان معمولاً از انجام بازی‌هایی که توسط بزرگسالان تسهیل شود، لذّت می‌برند. در برخی بازی‌ها اجازه دهید که سایر کودکان رهبری گروه را بر عهده بگیرند و شما صرفاً در کنار کودک یا دانش‌آموز خود بمانید و او را تشویق به ادامه بازی و همراهی با سایر کودکان کنید.

بازی فرآیندی بسیار پیچیده ‌است؛ به‌خصوص زمانی که باید به یک کودک اوتیسم آن را آموزش دهیم. با این‌حال، بازی برای رشد مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک بسیار ضروری است. بدون یادگیری نحوه بازی‌ها، کودکان اوتیسم نمی‌دانند که چگونه به‌لحاظ اجتماعی با همسالان خود ارتباط برقرار کنند و چگونه با آن‌ها رابطه‌ای معنادار را ایجاد کنند. با کمی ساختاربخشیدن به بازی‌ها، آموزش بازی‌های ساختارمند امّا ساده و در معرض فرهنگ زمین بازی قرار دادن کودکان می‌توانیم مهارت‌های اجتماعی را در کودکانمان تقویت کنیم و سبب موفقیّت آن‌ها در زمین‌های بازی و زنگ‌های تفریح شویم.

موسسه صدای اوتیسم، با سال‌ها سابقه در حوزه خدمات اوتیسم، چندین سال است که اقدام به آموزش و تربیت مربی اوتیسم کرده و دوره‌های مختلف آنلاین، حضوری و ترکیبی را برای علاقمندان به این حوزه برگزار می‌کند. برگزاری کلاس‌های آنلاین این مزیت را دارد که افراد از اقصی نقاط ایران می‌توانند با شرکت در جلسات، به افراد اوتیسم شهر زندگی خود خدمات ارائه کنند.