آپراکسی چیست: هرآنچه که باید بدانید| انواع و روش های درمان ✨
آپراکسی چیست؟ به معنای توانایی شروع و انجام دادن حرکات درست و ماهرانه است. وقتی روی این واژه پیشوند منفی‌ساز آ (در زبان لاتین) قرار می‌گیرد، واژه آپراکسی ایجاد می‌شود. یعنی ناتوانی فرد در شروع‌کردن، و به نتیجه رساندن حرکات درست و ماهرانه است.
آپراکسی چیست؟
آپراکسی علاوه بر حرکات دست‌وپا، حرکات زبان و عضلات دهان و یا عضلات چشم را نیز شامل می‌شود. اینکه این اختلال در چه قسمتی از بدن انسان ایجاد شود، انواع آپراکسی را شکل می‌دهد.
انواع آپراکسی:
آپراکسی گفتاری:
افرادی که دچار این نوع آپراکسی هستند، قادر به هماهنگی عضلات زبان برای ادای حروف و واژگان نیستند. بنابراین ممکن است در برخی کلمات، حروف را جابه‌جا بگویند. برای مثال در هنگام بیان واژه رایانه بگویند یارانه.
آپراکسی حرکتی اندام‌ها:
افراد مبتلا به این نوع، قادر به استفاده از انگشت، دست و یا پا برای انجام حرکات دقیق و هماهنگ نیستند. آنها می‌توانند دست‌وپا و یا انگشتان خود را حرکت دهند. ولی در انجام کارهای روزمره نمی‌توانند بین عضلات خود هماهنگی ایجاد کنند.
آپراکسی فکری – حرکتی:
این نوع آپراکسی بر توانایی فرد بر انجام حرکات معمولی، مانند شانه‌زدن مو و یا دست تکان‌دادن در هنگام خداحافظی (بای‌بای کردن) و… خود را نشان می‌دهد. در بسیاری از این موارد فرد به‌تنهایی و به‌صورت ناخودآگاه می‌تواند چنین حرکاتی را انجام دهد. ولی وقتی فرد دیگری از وی می‌خواهد و یا دستور می‌دهد که این کارها یا مشابه آنها را انجام دهد، فرد ناتوانی مشخصی را از خود بروز می‌دهد.
آپراکسی صورت – دهان:
این نوع آپراکسی، در واقع یک نوع آپراکسی ایدئوموتور است، که در آن فرد، در انجام حرکات هدفمند که نیاز به هماهنگی عضلات صورت و دهان دارد، اختلال دارد. این مشکلات می‌تواند شامل ناتوانی در پاسخ به دستوراتی مانند تظاهر به فوت یک شمع، یا تولید یک توالی منظم از واج‌ها برای ایجاد گفتار باشد.
آپراکسی مفهومی:
افراد مبتلا به آپراکسی مفهومی، در استفاده از ابزارهای مختلف ناتوان هستند. این افراد دچار ضایعاتی در نیمکره چپ مغز خود هستند، که باعث می‌شود در تطابق اشیا و عملکردشان دچار اشتباه شوند.
آپراکسی فکری:
این نوع اختلال را، اغلب در بیماران مبتلا به آسیب‌دیدگی گسترده نیمکره چپ، زوال عقل یا هذیان می‌توان دید. آپراکسی فکری، یک اختلال عصبی است، که در آن فرد قادر به درک مفهوم کاربرد اشیا و همچنین رابطه او با اشیای پیرامونش نیست. بنابراین در تعامل با ابزارهای مختلف، دچار اختلال می‌شود.
آپراکسی چشمی:
در این مورد افراد، کنترل درستی بر عضلات چشم خود ندارند. لذا وقتی می‌خواهند به چیزی نگاه کنند، خصوصاً در نگاه‌کردن سریع قادر به چرخاندن درست و به‌موقع چشم نیستند. این افراد معمولاً برای جبران این نقیصه، سعی می‌کنند سر خود را به سمت اشیا یا افراد موردنظر خود بچرخانند.
آپراکسی ساختاری:
آپراکسی ساختاری باعث می‌شود، فرد قادر به کشیدن اشیا و یا ترسیم یک‌شکل از روی شکل نباشد. افراد مبتلا به این نوع آپراکسی، حتی نمی‌توانند یک نمودار ساده را رسم کنند. این افراد در مدرسه در درس‌هایی که نیاز به‌رسم شکل نمودار و… دارد، ناتوان هستند.
آپراکسی راه‌رفتن:
این مشکل، بر اثر از دست‌دادن هماهنگی اعصاب مرکزی با عضلات اندام تحتانی فرد (پاها)، ایجاد می‌شود. این افراد در راه‌رفتن مشکل دارند. این افراد به‌سختی شروع به راه‌رفتن می‌کنند. در ابتدای راه‌رفتن مکث می‌کنند؛ چون فرمان راه‌رفتن، با تأخیر به عضلات پای آنها می‌رسد. همچنین هنگام راه‌رفتن تلوتلو می‌خورند، و قدم برداشتنشان آشفته است.
آپراکسی گفتار در اوتیسم
آپراکسی گفتاری در اوتیسمی
اخیراً مطالعه‌ای توسط مرکز پزشکی میلتون اس، انجام شد، که نشان می‌دهد آپراکسی در بین کودکان طیف اوتیسم یک اتفاق رایج است. این مطالعه با استفاده از چک‌لیست اختلال طیف اوتیسم (CASD)، نشان می‌دهد که دو سوم کودکانی که تشخیص اوتیسم گرفته بودند، آپراکسی نیز داشتند. برخی از دیدگاه های تجربی از این فرضیه حمایت می‌کنند که، آپراکسی علت عدم رشد گفتار در کودکان اوتیسم است. البته شواهد نشان می‌دهند که لزوماً کودکانی که آپراکسی دارند، مبتلا به اوتیسم نیستند. اما باید به نشانه‌های اوتیسم در این افراد توجه شود و تحت‌نظر باشند.
مطالعات درباره چگونگی کارکرد آپراکسی گفتار در کودکان اوتیسم، به دلیل شرایط ویژه این کودکان سخت است. از کودکان اوتیسم به دلیل عدم تمایل به برقراری ارتباط و کمبود انگیزه اجتماعی، تنها مقدار محدودی گفتار برای تجزیه‌وتحلیل می‌توان دریافت کرد. رونویسی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به دلیل نامفهومی گفتار، استفاده از اصطلاحات نامتعارف و رفتارهای خود تحریکی چالش‌برانگیز باشد.
ارزیابی آپراکسی در کودکان اوتیسم
ارزیابی آپراکسی در کودکان اوتیسم چالش‌برانگیز است؛ بنابراین ارزیابی ممکن است چند جلسه زمان ببرد و برای ارزیابی کودک باید حداقل گفتار را دارا باشد و توجه به برخی از نشان‌ها در کودک اهمیت دارد به‌عنوان‌مثال: آیا کودک به درمانگر که از او تقلید می‌خواهد پاسخ می‌دهد؟ به‌ویژه، آیا کودک در حین تماشای درمانگر حرکات دهان او را بادقت دنبال می‌کند؟ این سؤالات به‌ویژه برای برنامه‌ریزی یک برنامه درمانی برای کودک مبتلا به اوتیسم و آپراکسی بسیار مهم است.
درمان
هنگامی که آپراکسی را تشخیص داد شد، یک برنامه درمانی با متخصصان مختلفی از جمله گفتار درمانگر و کار درمانگران می‌توانند در بخش‌های مختلف برنامه مداخله کمک کنند و والدین نیز نقش مهمی در این برنامه درمانی دارند.
استفاده از برنامه‌های حمایت دیداری در برنامه درمانی بسیار مفید است برخی نگران هستند که چنین پشتیبانی‌ها و وسایلی جایگزین مانعی برای گفتار هستند؛ اما مطالعات دقیقاً برعکس را نشان داده‌اند. شواهد نشان می‌دهد که روش‌‌های جایگزین ارتباط، گفتار را تشویق می‌کنند، شاید به این دلیل که به کودکان ابزاری برای برقراری ارتباط می‌دهند در عین حال روی مهارت‌های کلامی کودک کار می‌کنند. در تمرین‌ها دیدیم که چگونه اتصال یک تصویر و یک کلمه به کودکان بدون کلام و با کلام محدود کمک می‌کند تا کلمات را بفهمند و استفاده کنند. بسته به‌شدت آپراکسی کودک شما، تعداد جلسات گفتاردرمانی هفتگی بین یک تا پنج بار در هفته خواهد بود.