مشکلات رفتاری در کودکان اوتیسم; برخی از رایج‌ترین این مشکلات رفتاری عبارت‌اند از: کج‌رفتارخلقی، خودآزاری، پرخاشگری نسبت به دیگران، فرار، تخریب، جیغ‌زدن و … . رفتارهای مشکل‌آفرین در کودکان اوتیسم می‌تواند زندگی روزمره را برای کودک و اطرافیانش استرس‌زا و طاقت‌فرسا کند؛ به این دلیل که رفتارهای چالش‌برانگیز اغلب از تمایل آن‌ها برای برقراری ارتباط با آنچه نیاز دارند یا می‌خواهند ناشی می‌شود امّا آن‌ها اغلب نمی‌دانند چگونه این کار را به طور مؤثر انجام دهند. علّت رفتارهای بسیاری از کودکان اوتیسم کمک به مدیریت احساسات و درک محیط اطراف خود است، گاهی اوقات این رفتارها برای لذّت‌بردن نیز انجام می‌شوند.

هر کودک اوتیسم به طرز شگفت‌انگیزی منحصربه‌فرد است و مجموعه‌ای از رفتارهای مشکل‌آفرین خاص خود را دارد.

مطلب پیشنهادی: فروپاشی و کج‌خلقی در کودکان اوتیسم; راهنمای درک و مدیریت

راهکارهای مواجهه با مشکلات رفتاری در کودکان اوتیسم 

• اوّلین و مهمّترین کار آن است که محرک‌ها را شناسایی کنید.

شناسایی محرک‌های رفتارهای مشکل‌آفرین دشوار است. کمی تحقیق، تأمل و ردیابی می‌تواند مفید باشد. پس از هر حادثه، به عواملی فکر کنید که قبل، در حین و بعد از بهم‌ریختگی یا بروز رفتارهای مشکل‌آفرین رخ‌داده است. گاهی اوقات، الگوهایی ظاهر می‌شوند و می‌توانیم ببینیم که دقیقاً چه چیزی باعث بهم‌ریختگی اوتیسم در کودک می‌شود.

برخی از محرک‌های رایج در کودکان اوتیسم که باعث مشکلات رفتاری می‌شوند، عبارت‌اند از:

تحریک حسی بیش از حد، تحریک حسی خیلی کم، تغییر ناگهانی، مهارت‌های اجتماعی ضعیف، مشکل در تنظیم هیجان، مشکل در درک زبان، ناامیدی در برقراری ارتباط، عدم کنترل تکانه‌های هیجانی، مشکل در کارکردها اجرایی، نقص توجه و تمرکز و بیش‌فعالی است. برای مثال ممکن است رفتار چالش‌برانگیز کودکی در مدرسه ناشی از عوامل تحریک‌پذیر بوده باشد، زیرا کودکان سروصدایی ایجاد می‌کنند که سبب حواس‌پرتی او می‌شود، در چنین شراطیطی استفاده از هدفون باعث می‌شود تا دیگر صداهای محیط موجب بهم‌ریختگی کودک و ایجاد مشکلات رفتاری نشود.

نکته قابل‌توجه، آن است که درک محرک‌های رفتار مشکل‌آفرین در محیط بیرونی کودک نیز بسیار مهّم است؛ وقتی این محرک‌ها را شناسایی کنید، با پیش‌بینی این عوامل از مشکلات رفتاری جلوگیری می‌کنید.

• توجه به محرک‌های زیر در محیط‌های بیرون می‌تواند کمک‌کننده باشد:

1. اجتماعی: 

موقعیّت‌های اجتماعی می‌تواند برای کودکان اوتیسم دشوار باشد و باعث اضطراب آن‌ها شود. چه در یک محیط کنترل شده که در آن با کودک خود هستید و او سعی می‌کند با کودک دیگری ارتباط برقرار کند یا در اجتماعات بزرگ مانند مجالس، قرار ملاقات با تعداد زیادی از کودکان، پیک‌نیک یا زمان استراحت در مدرسه، هر نوع رویداد اجتماعی برنامه‌ریزی‌نشده یا اعلام نشده باعث می‌شود کودک مشکلات رفتاری از خود نشان دهد.

2. مشکلات حسی: 

یکی از محرک‌های رایج در مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم، کم‌حسی و بیش‌حسی است. صداهای بلند، شلوغی، بو، غذا، مشکلات دندانی یا پزشکی، حمام‌کردن، بافت لباس یا حتی صداهای محیطی باعث تحریک کودک می‌شود. رفتارهای مشکل‌آفرین در کودکان اوتیسم اغلب زمانی ایجاد می‌شود که حواس آنها بیش از حد تحریک شوند و کنترل اعمالشان برای آن‌ها دشوار شود.

3. بی‌علاقگی: 

فرض کنید کودک شما به موضوعی بی‌علاقه است؛ مانند گوش‌دادن به صحبت‌های معلم در مورد تجهیزات ساختمانی، در این صورت آن‌ها به‌احتمال زیاد رفتارهای چالش‌برانگیز از خود نشان می‌دهند.

4. انتظارات غیرواقعی: 

گاهی اوقات، والدین، مراقبان، همسالان و معلمان می‌توانند فشار زیادی بر کودک اوتیسم وارد کنند تا کارهای خاصی را که فکر می‌کنند باید انجام شود را کودک انجام دهد. به‌عنوان‌مثال، برخی از کودکان اوتیسم در پوشیدن لباس خود مشکل دارند، بنابراین وقتی از آن‌ها انتظار می‌رود که این وظیفه را درحالی‌که مهارت انجام این کار را ندارند انجام دهند، ممکن است ناامید شوند و منجر به بروز رفتار مشکل‌آفرین شود.

5. مسائل ارتباطی: 

رفتارهای مشکل‌آفرین در کودکان اوتیسم می‌تواند ناشی از ناتوانی در برقراری ارتباط با خواسته‌ها و نیازهای آن‌ها با والدین، معلم یا همسالانشان باشد. چه فرزند شما کلام داشته باشد و چه بدون کلام باشد، ممکن است در برقراری ارتباط مؤثر مشکل داشته باشد این منجر به ناامیدی و رفتار چالش‌برانگیز در او می‌شود.

راهکاری مهّم هنگام مواجه با رفتارهای مشکل‌آفرین

هنگام بروز رفتارهای چالش‌برانگیز مهّم نیست که چقدر آماده باشید بلکه نحوه برخورد با آن مهّم است. اوّلین چالش آرام نگه‌داشتن خود است. دانستن آنچه در پشت این رفتار نهفته است مهّم است؛ برای مثال برای متوقف کردن گاز گرفتن باید دریابیم که چرا کودک در آن لحظه گاز گرفتن را انتخاب می‌کند.

مطلب پیشنهادی: جیغ برآشفتگی کودکان اوتیسم; ایده ها و راه حل های مقابله با آن

بهترین درمان برای مشکلات رفتاری کودکان تحلیل رفتار کاربردی است.

تحلیل رفتار کاربردی یکی از اثبات‌شده‌ترین رویکردهای درمانی برای کمک به کودکان اوتیسم برای شکستن رفتارهای مشکل‌‌آفرین است. تحلیل رفتار کاربردی به کودکان اوتیسم برای یادگیری نحوه سازگاری بهتر با جامعه کمک می‌کند. شما برای استفاده از این روش برای حل مشکلات رفتاری فرزند خود می‌توانید از یک متخصص حوزه تحلیل رفتارکاربردی و یا یک رفتاردرمانگر آشنا به این حوزه کمک بگیرید.

مدیریت رفتار کودکان اوتیسم; مشکلات رفتاری در کودکان طیف اوتیسم علاوه بر علائم اصلی که اختلال طیف اوتیسم را تعریف می‌کند، هستند. بسیاری از افراد اوتیسم مشکلات رفتاری را در سطحی که خانواده‌ها به دنبال ارزیابی و مداخله بالینی هستند، تجربه می‌کنند.

راهکارهای مدیریت رفتار کودکان اوتیسم

مشکلات رفتاری را می‌توان به‌عنوان هر مسئله عاطفی یا رفتاری مهمی ‌که توسط چک‌لیست رفتار کودک ثبت می‌شود، از جمله اضطراب، افسردگی، گوشه‌گیری، شکایات جسمانی، مشکلات اجتماعی شدن، فکر یا توجه، قانون‌شکنی و پرخاشگری تعریف کرد. شدت علائم طیف اوتیسم و اختلال خواب از جمله موارد مرتبط با مشکلات رفتاری در کودکان اوتیسم است

 مشکلات رفتاری در کودکان اوتیسم

بسیاری از کودکان اوتیسم رفتارهای چالش‌برانگیزی دارند. نمونه‌هایی از مشکلات رفتاری در کودکان اوتیسم می‌تواند شامل

• رفتارهای خود آسیب‌رسان (خودجرحی)
• پرتاب‌کردن وسایل
• مشت‌زدن، لگدزدن یا آسیب رساندن به دیگران
• فریادزدن
• امتناع از همکاری
• پرخاشگری
• توهین کلامی ‌به دیگران و …  باشند.

بسیاری از اوقات پس از توقف رفتار، کودک به حالت عادی برمی‌گردد. در چنین شرایطی برای والدین ناراحت‌کننده و ناامیدکننده است کودکی که وسایل را پرتاب می‌کند و فریاد می‌زد، ناگهان آرام می‌شود.

مطلب پیشنهادی: واقعیت روزمره تربیت کودک پرخاشگر اوتیسم; بررسی علل و راهکارها

چرا کودکان مبتلا به اوتیسم رفتارهای چالش‌برانگیز از خود نشان می‌دهند؟

هنگامی‌که به چرایی رفتار مشکل‌ساز نگاه می‌کنیم، درک علائم اوتیسم مهم است. وقتی متوجه می‌شوید که در دنیای کودک اوتیسم چه می‌گذرد، ناتوانی او در رفتار مناسب بسیار منطقی‌تر می‌شود. برای کاهش رفتارهای چالش‌برانگیز، ابتدا باید بفهمیم که چه چیزی باعث آن‌ها می‌شود. رفتارهای شدید به‌ندرت بدون علت رخ می‌دهند، کشف محرک اولین گام مهم و اساسی است.

محرک‌ها را شناسایی کنید

شناسایی محرک‌های رفتارهای مشکل‌ساز می‌تواند دشوار باشد. کمی‌تحقیق، تأمل و ردیابی رفتار مفید باشد. پس از هر بروز رفتار، به عواملی فکر کنید که قبل، در حین و بعد از به‌هم‌ریختگی یا رفتارهای مشکل‌ساز رخ‌داده است. گاهی اوقات، الگوهایی ظاهر می‌شوند و می‌توانیم ببینیم که دقیقاً چه چیزی باعث ایجاد رفتار مشکل‌ساز در کودک می‌شود.

در اینجا برخی از محرک‌های رایج در کودکان اوتیسم عبارت‌اند: تحریک حسی بیش از حد، تحریک حسی خیلی کم، تغییرات ناگهانی، مهارت‌های اجتماعی ضعیف، ناامیدی یا استرس والدین، کنترل ضعیف هیجانات، مشکل در تنظیم احساسات، مشکل در درک زبان، عدم تمرکز، فرسودگی روانی و جسمی، مشکل در عملکرد‌های اجرایی، اختلالات و بیماری‌های همراه  با اختلال طیف اوتیسم.

کدامیک از راهکارهای مدیریت مشکلات رفتاری را می‌توانیم به کار بگیریم؟

• ارتباط؛

ارتباطات سطح پایه رفتار را مدیریت می‌کنند. در این صورت راهکارهای اجرا شده درآینده بسیار مؤثرتر خواهند بود.

• محیط آموزشی کودک اوتیسم؛

تشخیص محرک‌هایی که باعث آزار کودک می‌شود و شناخت نقاط قوت و ضعف کودک در محیط آموزشی مهم است؛ در صورت شناسایی مربیان و درمانگران می‌توانند برنامه‌های آموزشی را مناسب با شرایط کودک تنظیم کنند.

• پذیرش اینکه کودک شما اختلال اوتیسم دارد؛

پذیرش اوتیسم باعث می‌شود هنگامی‌که رفتارهای چالش‌برانگیز ایجاد می‌شود، با آن‌ها به روش درست واکنش نشان دهیم، به کودک احترام بگذارید و برای حفظ امنیت او در خانه  سایر محیط‌ها اقدامات لازم را پیش‌بینی کنید.

• مدیریت انتظارات؛

کلیشه‌های و رفتارهای ناسازگار کودک اوتیسم آزاردهنده هستند؛ امّا حقیقت دارند. انتظارات نادرست از کودک می‌توانند موقعیتی را ایجاد کنند که شما به‌عنوان والد بسیار اذیت شوید. ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که کودک اوتیسم در هر شرایطی به شیوه‌های عادی واکنش نشان دهد. نمی‌توانیم دنیا را برای آن‌ها تغییر دهیم.

کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که با کودک رابطه برقرار کنیم، مشکلات رفتاری او را بشناسیم و به او قدرت دهیم تا با روش خود با دنیا ارتباط برقرار کند و شرایطی را ایجاد کنیم تا دیگران نیز با آن‌ها تعامل داشته باشند.

مدیریت مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم

• برنامه‌ریزی داشته باشید؛

برای کودکی که در برابر تغییر مقاوم است، داشتن برنامه کلید مدیریت رفتارهای چالش‌برانگیز است. اگرچه نمی‌توانیم برای همة اتفاقات برنامه‌ریزی کنیم امّا می‌توانیم با برنامه‌ریزی، اضطراب را کاهش می‌دهیم.

• محیط را تغییر دهید؛

فراهم‌کردن محیطی برای کودک که آرامش، جستجو و ایمنی او را تأمین می‌کند، بسیار کمک خواهد بود.

• اقدامات لازم برای مناسبت‌ها را پیش‌بینی کنید؛

در مورد رویدادهایی که در آن شرکت می‌کنید، برای چه مدت و چرا دقیق باشید. فشارآوردن به کودک باعث بروز رفتارهای چالش‌برانگیز شود. به‌عنوان‌مثال، جشن‌های تولد معمولاً رویدادهایی هستند که فرزندان ما می‌خواهند در آن‌ها شرکت کنند. ما می‌خواهیم آن‌ها شادی را تجربه کنند و خاطرات خوبی از این مواقع بسازند. اگر سروصدا باعث می‌شود او به هم بریزد از راهکارهای مانند هدفون استفاده کنید.

• مکان‌های امن را شناسایی کنید؛

شناسایی مکانی که کودک شما می‌تواند در آن احساس راحتی کند بسیار مهم است. اگر با قرارگرفتن در یک موقعیت پر از محرک، کودک شما بداند که برای خودتنظیمی ‌به کجا مراجعه کند، احتمال اینکه آن‌ها درگیر رفتارهای چالش‌برانگیز شوند را کاهش می‌دهد.

مطلب پیشنهادی: خود تنظیمی هیجانی و اضطراب در کودکان اوتیسم

• یک جعبه‌ابزار بیاورید؛

یک جعبه برای وسایل کودک با خود همراه داشته باشید تا از آن وسایل برای کنترل رفتار ناخوشایند استفاده کنید. جعبه‌ابزار می‌تواند شامل موارد زیر باشد؛

• • ابزارهای حسی
  • هدفون برای کاهش صداها
  • تبلت یا گوشی
  • جایزه و خوردنی‌های موردعلاقه کودک
  • توپ‌های حسی و …

صدای اوتیسم می‌کوشد تا با ارائه کاملترین خدمات توانبخشی و آموزشی، مطابق با نیازهای هر کودک، زندگی شادتری برای کودکان دارای اختلال اوتیسم فراهم نماید. والد محترم، اگر نیاز به دریافت اطلاعات بیشتر درباره ی اوتیسم و یا نیاز به هرگونه آموزش برای نحوه ی برقراری ارتباط با کودک اوتیسم خود دارید، می‌توانید از طریق شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۱ و ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۲ ، با ما در ارتباط باشید.