شناخت اعضای بدن در کودکان اوتیسم; یکی از چالش‌های عمده کودکان دارای طیف اوتیسم که اختلالات یکپارچگی حسی دارند، تصویر از بدن است. درک از بدن در کودکان عادی به صورت خودکار شکل می‌گیرد و نیازی به آموزش نخواهد داشت. این در حالی است که شناخت اعضای بدن در کودکان اوتیسم محدود است و به همین دلیل کودک در استفاده گروهی از اندام‌های خود در کارهایی مثل لباس پوشیدن، دوچرخه‌سواری یا شنا کردن با مشکل مواجه می‌شود.

صدای اوتیسم می‌کوشد تا با ارائه کاملترین خدمات توانبخشی و آموزشی، مطابق با نیازهای هر کودک، زندگی شادتری برای کودکان دارای اختلال اوتیسم، فراهم نماید. والد محترم، اگر نیاز به دریافت اطلاعات بیشتر درباره ی اوتیسم و یا نیاز به هرگونه آموزش برای نحوه ی برقراری ارتباط با کودک اوتیسم خود دارید، می‌توانید از طریق شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۱ و ۰۲۱۸۸۶۱۶۹۳۲ ، با ما در ارتباط باشید.

شناخت اعضای بدن در کودکان اوتیسم

حرکت مداوم برخی از اندام‌های بدن تا حدی ریشه در همین عدم آگاهی دارد که به قصد کسب آرامش در کودک انجام می‌شود. برای درک بهتر این شناخت باید درک درستی از حس احشایی داشته باشیم که در ادامه توضیح خواهیم داد.

حس احشایی(Introception)  در کودکان چیست ؟

یکی از وظایف حس احشایی این است که به ما کمک می‌کند تا بتوانیم بفهمیم مثلا درد در کدام قسمت از بدن وجود دارد. در واقع نظام احشایی اطلاعات وضعیت داخل بدن را به مغز می‌فرستد تا مغز بتواند به درستی پاسخ دهد. در صورت عدم عملکرد صحیح حس احشایی، مغز قادر به ارائه پاسخ برای رفع نیزهای بدن نخواهد بود. مثلا مشکل در درک دماهای مختلف از چالش‌های حس احشایی در کودکان اوتیسم است. ناتوانی در درک سرما و گرما باعث می‌شود تا در صورت برخورد بدن کودک با شی داغ، متوجه این مسئله نشده و دچار سوزش شود.

حساسیت در حس احشایی می‌تواند به دو صورت خود را بروز دهد، مثلا شاید فرد بیشتر از دیگران غذا بخورد، چون احساس گرسنگی و تشنگی نمی‌کند، یا شاید برعکس به اندازه دیگران غذا یا آب نخورد، چون احساس گرسنگی و تشنگی برایش خوشایند است.

کمک حس احشایی به بدن چگونه است؟

حس احشایی در درجه اول به ما کمک می‌کند تا آنچه در بدن رخ می‌دهد را درک کنیم. هدفش در واقع حفظ تعادل بدن است. علائم و نشانه های مشکلات حس احشایی خود را در ناتوانی در شناسایی احساساتی همچون گرسنگی، تشنگی، درد، بیماری و خستگی نشان می‌دهد که در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.

چرا کودکان اوتیسم باید نسبت به بدنشان دارای آگاهی باشند؟

آگاهی از بدن و داشتن تصویر از آن یکی از ابزارهای درک محیط است. کودکان از حدود دو سالگی به بعد می‌توانند اعضای بدن خود را بشناسند و حتی نشان بدهند.  در کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم اطلاعات حاصل از حواس و حرکت بدن به درستی شکل نمی‌گیرد برای همین درک این کودکان از دنیا متفاوت از سایر بچه‌ها است. آنها در بسیاری مواقع از موقعیت و حرکت بدن آگاهی نداشته (که به آن حس عمقی می‌گویند) و از نشانه‌ها و احساسات داخلی بدن خود (که به آن حس داخلی می‌گویند) هم مطلع نیستند. برای همین به طیف گسترده‌ای از محرک‌ها حساسیت بیش از حد و یا واکنش بسیار کمی نشان می‌دهند. گاهی هم هردو.

این شناخت باعث می‌شود تا مثلا فرد نیاز به حمام رفتن را در خود برطرف کند.

یک مسئله مهم دیگر زمانی است که کودک بداند چه وقتی باید برود دستشویی، در صورتی که کودک شناخت دقیقی از بدن خود نداشته باشد و نداند چه زمانی باید برود دستشویی، باید دائم تحت مراقبت باشد و یا با پوشک تحت کنترل قرار بگیرد. شب ادراری نیز از دیگر مشکلات ناشی از نبود شناخت اعضای بدن در کودکان اوتیسم است. در این صورت آموزش به کودک در اولویت خواهد بود.

برای کودکان اوتیسم شناخت اعضای بدنشان، اهمیت زیادی دارد چراکه مثلا در هنگام بروز درد، در صورتی که کودک نتواند مشخص کند درد در کدام ناحیه از بدنش وجود دارد، تشخیص علت آن بسیار دشوار خواهد بود. یکی از عللی که چرا کودکان اوتیسم باید نسبت به بدنشان آگاهی داشته باشند این است که کودک بتواند کارهای مختلف را که نیاز به قسمت‌های مختلف بدنش دارد را به درستی انجام دهد.

هماهنگی اعضای بدن در بسیاری از ما به صورت ناخودگاه صورت می‌گیرد، اما کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم نیازمند دریافت یکسری آموزش تخصصی در این خصوص هستند. عدم عملکرد صحیح حس احشایی باعث می‎شود که کودک اوتیسم در صورت گرسنگی متوجه نشود و مغز هم دستور خوردن صادر نکند و کودک گرسنه بماند و از نظر جسمی و رفتاری دچار مشکل شود.

برای بهبود آگاهی و شناخت اعضای بدن در کودکان اوتیسم چه باید کرد؟

از جمله اقداماتی که برای افزایش شناخت اعضای بدن در کودکان اوتیسم می‌توان انجام داد، گروهی از فعالیت‌های حسی، تحت عنوان رژیم حسی است. این کار توسط کاردرمانی حسی، کاردرمانی ادراکی حرکتی و بازی‌درمانی صورت می‌گیرد. یکی از بهترین روش‌های ایجاد این شناخت در کودکان آموزش‌های تصویری است. نشان دادن عضو بدن یا تصویر آن تاثیر زیادی در یادگیری کودک خواهد داشت. همچنین روش‌های حسی مانند لمس هم شیوه‌های آموزشی مهمی هستند. مثلا مربی از کودک می‌خواهد تا صورت او را لمس کند یا به کودک می‌گوید که صورت خودش را لمس کرده و نام آن عضو را بیان کند.

مقوا، آدمک‌ها و عروسک‌ها هم در فرآیند آموزش مفید خواهند بود. ترجیحا آدمک‌ها یا عروسک‌هایی که بتوان اعضای بدنشان را جدا کرد و دوباره سرهم کرد، بهترند. پازل هم در فرآیند بازی‌درمانی برای شناخت اعضای بدن در کودکان اوتیسم مفیدند. آب درمانی هم یکی دیگر از شیوه‌های درمانی برای کودکان اوتیسم است. انجام دادن یکسری حرکات در آب و امکان رها شدن از نیروی جاذبه به کسب شناخت بهتر از بدن کمک خواهد کرد.