ارتباط بین تحریکات حسی و ارتباط چشمی در کودکان اوتیسم

تحریکات حسی و ارتباط چشمی کودکان اوتیسم؛ از مشخصه‌های اوتیسم انواع حساسیت‌ها به صداها، بوها، مزه‌ها، لمس و حس عمقی و داخلی است. به این معنا که افراد اوتیسم ممکن است نسبت به یکسری محرک‌ها حساسیت بیش از اندازه داشته باشند و نسبت به برخی حساسیتی به شدت اندک. برخی هم ترکیبی از هردو را دارند. این حساسیت‌های حسی می‌تواند محدودیت‌هایی را برای فرد اوتیسم به همراه داشته باشد. برای همین کودک اوتیسم در شرایطی که بخاطر انواع حساسیت‌ها یا هر ناراحتی‌ای، اذیت باشد، در پی تحریک حسی خواهد بود. در ادامه درباره تحریکات حسی و ارتباط چشمی کودکان اوتیسم بیشتر برایتان توضیح می‌دهیم.

اهمیت تحریکات حسی و ارتباط چشمی کودکان اوتیسم

زمانی که کودک احساس ناراحتی کند، در جستجوی تحریک حسی خواهد بود. او ممکن است در مورد محرک‌هایی کم‌حسی داشته باشد و در نتیجه به دنبال برطرف کردن مشکل تعادل حسی خود باشد. او این کار را با مثلاً خوردن مواد غیر خوراکی یا گاز گرفتن اشیا (با توجه به حساسیت و نیاز حسی کودک) انجام می‌دهد.

نشانه‌های اختلالات حسی در کودکان اوتیسم

از جمله نشانه‌های اختلالات حسی در کودکان اوتیسم حرکات زیاد یا غیرطبیعی آنها است. مثل پریدن مکرر، چرخیدن به دور خود یا ضربه زدن به چیزها. افزایش تحریک در کودکان اوتیسم با تکان دادن دست، ایجاد صداهای تکراری و همچنین عقب و جلو رفتن صورت می‌گیرد. ممکن است کودکان اوتیسم تندتر و بلندتر صحبت کنند و یا اصلاً حرف نزنند. برخی اوقات کودکان برای آرام کردن خود در برابر محرک‌هایی که برایشان آزاردهنده است گوش‌ها یا چشم‌های خود را می‌گیرند.

کودکان اوتیسمی که اختلالات حسی دارند ممکن است نتوانند حس‌های داخلی بدن خود را تشخیص دهند. مثل زمانی که دردی در بدن دارند یا وقتی که باید به دستشویی بروند. این کودکان برای اجتناب از عوامل حساسیت‌زا از برخی خوراکی‌ها یا پوشاک اجتناب می‌کنند. آنها ممکن است در برقراری ارتباط و پاسخ دادن به دیگران هم مشکلاتی داشته باشند که به مشکلات در ورودی‌های حسی آنها برمی‌گردد.

تأثیر تحریکات حسی بر رفتارهای اجتماعی

تمرینات حسی و حرکتی از جمله اقداماتی است که می‌تواند روی عملکردهای مختلف کودکان اوتیسم اثر مثبت بگذارد و یکی از حوزه‌هایی که در آن مفید واقع می‌شود هم رفتار اجتماعی است. مشکلات در پردازش حسی کودکان اوتیسم معمولاً باعث می‌شود تا رفتارها و بازی‌های کودک عادی نباشد، مثل تکان غیرمعمول بدن یا بازی به شیوه غیرعادی. در صورتی که با کاردرمانی، بازی‌درمانی و رفتاردرمانی روی انواع مشکلات پردازش حسی کودکان کار شود، نه تنها کودک قادر خواهد بود به تنهایی از پس بسیاری از کارها بربیاید، بلکه اعتماد به نفسش هم در نتیجه آن افزایش خواهد یافت. این کار به جامعه‌پذیری بیشتر کودک و بهبود تعاملات او کمک می‌کند.

بازی‌های حسی و نقش آن‌ها در بهبود ارتباطات

از انواع بازی‌های حسی که برای کودکان اوتیسم پیشنهاد می‌شود می‌توان به بازی‌هایی اشاره کرد که در آن کودک باید مواد مختلف را حس کند. مثل وقتی که دست خود را در درون کیسه برنج می‌کند یا بازی با اسلایم. کف‌بازی و بازی با آب و کف هم از دیگر بازی‌های حسی مناسب کودکان است. شما می‌توانید با انواع خمیرهای بازی و گل هم با کودک بازی کنید و حواس او را تقویت کنید. یکی از تمرین‌های حسی خوب هم که در بهبود ارتباطات کودک نقش دارد، آشپزی است. می‌توانید با بچه‌ها پروژه آشپزی راه بیندازید.

در این شرایط باید کودک خمیر درست کند، با انواع بوها آشنا شود و سرد و گرمی را بچشد. هرکدام از این بازی‎‌ها با توجه به حساسیت کودک و میزان آن قابل تغییر است و باید پیش از انجام هرکدام با پزشک کودک مشورت کنید.

تفاوت‌های ارتباط چشمی در کودکان اوتیسم

کودکان اوتیسم به برقرار نکردن تماس چشمی با دیگران شهرت دارند. درخصوص تحریکات حسی و ارتباط چشمی کودکان اوتیسم باید گفت که محققین فکر می‌کنند در برخی تمرکز همزمان روی زبان گفتاری و چشمان دیگری برای فرد دشوار است. برخی نیز انگیزه اجتماعی معمول برای برقراری تماس چشمی را ندارند. در یکسری از کودکان اوتیسم ارتباط چشمی یک تجربه حسی بسیار شدید و سخت است و برای همین از این کار اجتناب می‌کنند. به نظر می‌رسد شاید کودک اوتیسم متوجه نمی‌شود که تماشای چشم شخص دیگر برای برقراری ارتباط آشکارتر از تماشای دهان یا دست او است.

استراتژی‌های تقویت ارتباط چشمی

درخصوص تحریکات حسی و ارتباط چشمی کودکان اوتیسم هم شما می‌توانید از راهکارهای مختلفی بهره بگیرید تا این ارتباط را تقویت کنید. مثلاً شما می‌توانید کلاه یا شالی رنگی بپوشید که توجه کودک را جلب کند و نگاهش به بالا بیفتد. استفاده از عینک‌های غیرمعمول بامزه هم یک ترفند دیگر برای جلب توجه کودک است. بهتر است تلاش کنید که همواره رو به روی کودک قرار بگیرید تا در کنار او، در این صورت او باید به چهره شما نگاه کند. بد نیست برای تعامل بهتر و تقویت ارتباط چشمی کودک، موقع حرف زدن با او خود را هم‌قد او کنید.

یکی از استراتژی‌‎های دیگری که در راستای تحریکات حسی و ارتباط چشمی کودکان اوتیسم به‌کار می‌رود، دادن پاداش در ازای برقراری تماس چشمی است. در صورتی که کودک هر بار که تماس چشمی داشته باشد پاداش دریافت کند، بیشتر دست به این کار خواهد زد. شما می‌توانید به عروسکی که کودک دوست دارد با چراغ قوه نور بتابانید و از کودک بخواهید به چشمان او نگاه کند. هر بار که این کار را انجام می‌دادید، زمان نگاه کردن را افزایش دهید.