نقش پشتیبانی روانشناختی در بهبود کیفیت زندگی کودکان دارای اختلال اوتیسم

پشتیبانی روانشناختی اوتیسم چیست؟ کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، با انواع چالش‌های روانی، عاطفی، شناختی و ارتباطی دست‌وپنجه نرم‌ می‌کنند. معمولا پس از تشخیص اوتیسم، انواع مداخلات درمانی برای بهبود علائم توصیه می‌شود. یکی از مداخلات رایج نیز مداخلات روانشناختی است.

پشتیبانی روانشناختی اوتیسم

تکنیک‌های مختلفی در حوزه روانشناسی برای کمک به کودکان اوتیسم به‌کار می‌رود که انواع مهارت‌های اجتماعی، توانایی‌های ارتباطی و کنترل بر خویشتن را در آنها بهبود می‌بخشد. پشتیبانی روانشناختی اوتیسم معمولا توسط روانشناسان و متخصصین مجرب حوزه اوتیسم ارائه می‌شود و برای کودک ضروری است.

اوتیسم چیست؟

اوتیسم اختلالی عصب‌رشدی است که از حدود سنین دو سالگی در کودکان قابل تشخیص است. این کودکان معمولا ارتباط چشمی برقرار نمی‌کنند. به نام خود واکنش نشان نمی‌دهند و دارای کلیشه‌های رفتاری هستند. آنها با اسباب‌بازی‌ها به شیوه‌های متفاوتی بازی می‌کنند، مثلا ماشین اسباب‌بازی را برعکس می‌گیرند یا اسباب‌بازی‌های خود را به صف ردیف می‌کنند. این کودکان معمولا با دیگر بچه‌ها بازی نمی‌کنند و به آنها بی‌توجه هستند. با توجه به علائم اوتیسم، بهتر است همواره پشتیبانی روانشناختی اوتیسم به کودکان ارائه شود تا ابعاد مختلف زندگی آنها مدنظر قرار گرفته و از جنبه‌‎های مختلف به بهبود رفتار کودک کمک شود.

اختلال طیف اوتیسم در پسران حدود چهار برابر بیشتر از دختران دیده می‌شود. این اختلال مادام‌العمر بوده و تا ابد همراه فرد خواهد ماند. اما برخی از مداخلات درمانی می‌توانند علائم اختلال طیف اوتیسم را کاهش دهند. نکته حائز اهمیت این است که هرچقدر زودتر مداخلات درمانی شروع شوند، نتایج بهتری هم به همراه خواهند داشت. در سنین پایین مغز انسان انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و به همین دلیل بهتر به رویکردهای درمانی پاسخ خواهد داد. نوع رویکرد و میزان آن بسته به شدت اختلال کودک دارد. اختلال اوتیسم همانطور که از نامش پیدا است در یک طیف قرار داشته و شدید، متوسط و ضعیف ظاهر می‌شود.

انواع مداخلات برای بهبود اوتیسم

کاردرمانی، رفتاردرمانی، گفتاردرمانی، دارودرمانی و درمان روانشناختی، از جمله رویکردهای رایج درمانی افراد اتیسم هستند. در کاردرمانی کودک انواع مهارت‌های ظریف و درشت را آموزش خواهد دید. کودک یاد می‌گیرد تا چطور مداد به دست بگیرد و یا با توپ بازی کند. کاردرمانی به افزایش استقلال کودک در انجام کارهای روزمره کمک می‌کند. گفتاردرمانی نیز برای تقویت مهارت‌های گفتاری کودکان اوتیسم استفاده می‌شود. کودکان اوتیسم معمولا دارای ضعف‌های کلامی هستند و با کمک گفتاردرمانی خواهند توانست مشکلات ارتباطی خود را برطرف کنند.

یکی از شیوه‌های درمانی که به کلیه کودکان اوتیسم توصیه می‌شود دریافت پشتیبانی روانشناختی اوتیسم است. کودک با دریافت پشتیبانی روانشناختی می‌تواند کارکردهای اجرایی خود را بهبود ببخشد. در بسیاری از مواقع از این شیوه برای برنامه‌ریزی، مدیریت زمان و بهبود مهارت‌های شناختی کودک استفاده می‌شود. پشتیبانی روانشناختی اوتیسم به کودک کمک خواهد کرد تا عملکرد تحصیلی خود را بهبود ببخشد و بتواند تکالیفش را بهتر انجام دهد. یک کارکرد مهم پشتیبانی روانشناختی اوتیسم همچنین بهبود مهارت خودتنظیمی کودک است که در مواقعی که خشمگین یا مضطرب است بسیار مفید خواهد بود.

پشتیبانی روانشناختی چه نقشی در بهبود کیفیت زندگی کودکان اوتیسم دارد؟

پشتیبانی روانشناختی اوتیسم روی ابعاد مختلف زندگی فرد تمرکز دارد و تنها یک بعد از زندگی را شامل نمی‌شود. برای همین پشتیبانی روانشناختی اوتیسم معمولا زمانبر بوده و باید طی جلسات متعدد انجام شود. کودکان اوتیسم با توجه به شدت اختلال احتمالا اولویت‌های مختلفی داشته باشند که مدنظر پزشک قرار می‌گیرد. شاید اولویت روی آموزش مهارت‌های اولیه و مراقبت از خود باشد، شاید هم روی مهارت‌های ارتباطی با مراقبین و دوستان تمرکز شود.

با افزایش توانایی فرد برای تعامل اجتماعی، خودمدیریتی و کنترل بیشتر بر رفتار خود، اعتماد به نفس فرد اوتیسم افزایش یافته و در نتیجه کیفیت زندگی او هم بهتر خواهد شد. وجود یک برنامه درمانی مناسب و هدفمند با توجه به اولویت‌های خانواده باعث می‌شود تا کودک در جنبه‌های ارتباطی مثل شروع و حفظ ارتباط، بیان احساسات و خواسته‌ها و تعامل بهتر شود. تکنیک‌‎های درمان روانشناختی نیز متعدد بوده و از تحلیل رفتار درمانی گرفته تا انواع شیوه‌های درمانی دیگر مثل موسیقی‌درمانی و بازی‌درمانی را شامل می‌شود.

انواع پشتیبانی روانشناختی اوتیسم

پشتیبانی روانشناختی اوتیسم از روش‌های مختلف قابل دستیابی است. مثلا در رویکرد خانواده‌محور، با تمرکز بر همکاری و تعامل خانواده، ارتباطات تقویت می‌شود. گفتاردرمانگران روی مهارت‎‌های زبانی و تعاملات کودک تمرکز دارند و همچنین رویکرد احساسی ادراکی روی فعالیت‌های حسی مانند تعادل یا لمس چیزها متمرکز است. رویکرد توانبخشی رفتاری هم برای کودکانی که روی زبان تسلط کامل دارند به‌کار برده می‌شود. این رویکرد در کنترل اضطراب نقش بسیار موثری ایفا می‌کند.

یکی از شیوه‌های رایج ارائه پشتیبانی روانشناختی اوتیسم که کیفیت زندگی کودک را به شدت افزایش می‌دهد، رویکرد مداخله مبتنی بر رفتار است. در این شیوه ضمن تمرکز بر مهارت‌های ارتباطی و خودمدیریتی کودک، با تقویت و به حداکثر رساندن عادات مثبت و حذف عادات بد تلاش می‌شود تا کیفیت زندگی کودک افزایش پیدا کند.