اهمیت آموزش مهارت های ارتباطی برای بهبود کیفیت زندگی کودکان اوتیسم

مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم، نسبت به همتایان خود، چالش‌های زیادی دارد. از علائم اختلال طیف اوتیسم، ضعف‌های ارتباطی است، که معمولا باعث می‌شود این کودکان نتوانند، با همتایان خود و یا بزرگترها ارتباط برقرار کنند و معمولا تنها باشند. در بسیاری از مواقع کودک نیاز دارد، تا با یادگیری مهارت‌های ارتباطی، مثلا والدین خود را متوجه درد در بدن خود بکند. یا اینکه با توانایی نوبت‌گیری به اشتراک گذاری، دوستانی پیدا کند. مشکلات مهارت‌های ارتباطی کودکان اوتیسم، می‌تواند در اعتماد به نفس آنها و همچنین استقلالشان و آینده آنها، دارای تاثیرات منفی باشد. در ادامه به اهمیت آموزش مهارت‌های ارتباطی، در بهبود کیفیت زندگی کودکان اوتیسم، بیشتر می‌پردازیم.

مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم چطور تقویت می‌شود؟

با توجه به وضعیت فرد، مداخلات درمانی متنوع است. مثلا والدین در خانه می‌توانند، با گذاشتن فیلم‌ها و نمایش‌های آموزشی، آهنگ‌ها و انواع تصاویر و نمودارها در قسمت‌های مختلف خانه، به بهبود مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم خود، کمک کنند. آنها می‌توانند از کودکان دیگر، (مثل بچه‌های دوستان، همسایه‌ها یا فامیل) دعوت کنند، تا با حضور در خانه آنها، مهارت‌هایی که درمانگران آموزش دادند را، تمرین کنند.

در ابتدای امر در صورتی که کودک خود را، جهت بهبود مهارت های ارتباطی‌اش، به مرکز درمانی نزد کاردرمانگر یا گفتاردرمانگر بردید، درمانگر با بررسی تاریخچه کودک نقاط قوت و ضعف ارتباطی او را، بررسی خواهد کرد. یکی از نکات مهمی، که درمانگران در پروسه درمانی، برای بهبود مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم و صحبت اولیه با خانواده و فرد مدنظر قرار می‌دهند، اولویت‎‌های آنها است. مثلا شاید مهارت ابراز احساسات و درخواست‌ها، اولویت یک خانواده و مهارت دوست‌یابی، اولویت یک خانواده دیگر باشد.

بعد با تعیین اهداف، بر اساس اولویت‌ها پروسه درمانی، شروع خواهد شد. درمان می‌تواند با تصاویر، با روش‌های درمانی مختلف همچون تحلیل رفتار کاربردی، با بازی‌درمانی و سایر روش‌های مرسوم دیگر انجام شود. مهم است، که تعلیم‌های کودک به محیط‌های مختلف تعمیم داده شود و با تکرار مداوم، به پایداری آن کمک شود.

کدام علائم اوتیسم در ارتباطات آنها مشکل ایجاد می‌کند؟

اختلال طیف اوتیسم، که معمولا از دو سالگی قابل تشخیص است، مادام‌العمر است و فرد تا ابد این اختلال را، خواهد داشت. اما در صورتی که تشخیص به موقع انجام شود، مداخلات درمانی لازم صورت بگیرد، امکان بهبود علائم بیشتر خواهد بود. همچنین مهم است، که فرد در کدام قسمت از طیف اوتیسم قرار بگیرد (شدید، متوسط، خفیف). اوتیسم معمولا با ضعف‌های شناختی، ارتباطی و اجتماعی شناسایی می‌شود. این افراد در برقراری ارتباط چشمی مشکل دارند، امکان درک دقیقی از احساسات و افکار دیگران، دادن پاسخ مناسب به آن را ندارند.

بسته به جایگاه فرد در اختلال، میزان آموزش‌های دریافتی مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم، معمولا از مهارت‌های اساسی، مثل برقراری ارتباط چشمی، یا احساس نیاز تا مهارت‌های پیچیده، مثل درخواست قرار ملاقات، می‌تواند دارای اختلال باشد.

رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای از جمله علائمی است که می‌توانند در روابط اجتماعی فرد اختلال ایجاد کند.

خلاقیت در این کودکان کم است و نوع بازی کردن آنها هم با اشیا، می‌تواند متفاوت و محدود باشد، که امکان بازی کردن با دیگر کودکان را، با مشکل مواجه می‌کند. ابراز نیاز به مثلا غذا، احساس درد یا ناراحتی همه مهارت‌های مهمی هستند، که باید به کودک آموزش داده شوند، تا کیفیت زندگی‌اش بهبود پیدا کند. معمولا برای بهبود علائم اوتیسم نیاز است، تا طیفی از مداخلات به صورت گروهی و هماهنگ باهم انجام شوند.

همچنین حضور خانواده و مشارکت آنها، در پیاده‌سازی نکات درمانی در منزل و همکاری کادر مدرسه با مداخلات درمانی کودک، ضرورت دارد. عموما کاردرمانگران، گفتاردرمانگران، مددکاران اجتماعی و روانشناسان در آموزش مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم ایفای نقش می‌کنند.

آموزش مهارت های ارتباطی چه نقشی در بهبود کیفیت زندگی کودکان اوتیسم دارد؟

ایجاد و حفظ روابط اجتماعی مثبت، دوست پیدا کردن و حفظ دوستی، سازگاری با درخواست‌های محیط اجتماعی و مسئولیت‌پذیری همه باعث می‌شوند، تا کودک دارای اعتماد به نفس بیشتری، در جامعه باشد. در صورتی که او بتواند کمک به دیگران، یا مهارتی مثل اشتراک گذاری را یاد بگیرد، مشارکتی فعال‌تر در جامعه و گروه‌های اجتماعی‌ای که در آن زندگی می‌کند، خواهد داشت. افزایش مسئولیت‌پذیری، که پس از آموزش مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم در کودک ایجاد می‌شود، باعث می‌شود تا کودک، به مرور روی پای خود بایستد و یکی از نگرانی‌های مهم والدین، درخصوص وضعیت آینده او برطرف شود.

بهبود مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم، باعث می‌شود تا آنها در مکالمات تماس چشمی برقرار کنند، دارای گفتگوی متقابل باشند، موقع بازی نوبت بگیرند، حتی بتوانند علائم غیرکلامی را هم درک کنند. کاهش انزوای اجتماعی، که در نتیجه بهبود این مهارت‌ها ایجاد می‌شود، نقش مهمی در افزایش خرسندی این افراد و بهبود کیفیت زندگی آنها دارد.

در نهایت یک عنصر مهم، که در صورت آگاهی از مهارت‌های ارتباطی، می‌تواند تحولی بزرگ در زندگی کودک ایجاد کند، توانایی بیان درخواست‌ها، نیازها و احساسات است. از زمانی که کودک بتواند، درد خود را به والدینش بگوید، یا در صورت تشنگی نیاز به آب و در صورت ناراحتی، از عامل ناراحتی خود سخن بگوید، زندگی خود و خانواده‌اش متحول خواهد شد.