دستکاری مدفوع در افراد با اختلال طیف اتیسم
“پیش می‌آید“
هر ماه سوالات زیادی در مورد مشکلات توالت رفتن از ما پرسیده میشود. یکی از سوالاتی که پرسیده میشود این است که دربرابر دستکاری و بازی با مدفوع چه باید کرد؟
بو، کثیفی و وضعیت غیر بهداشتی این کار باعث میشود که این رفتار به شدت آزاردهنده باشد.
والدین نگران این موضوعند که وقتی کودک آنها خارج از محیط خانه – در مدرسه، مهد کودک یا در یک مکان عمومی است، با مدفوع خود بازی کرده و یا مدفوع خود را دستکاری کند. این اتفاق می‌تواند باعث انزوای افراد شود؛ چراکه خانواده به خاطر این اتفاق از رفتن به مکان‌های عمومی اکراه و ترس خواهد داشت. خواهر و برادر دوست ندارند دوستان خود را به خانه دعوت کنند و…
این مشکل موضوعی نیست که والدین بتوانند با دوستان و خانواده درباره ی آن صحبت کنند. آنها ممکن است از ترس قضاوت اعتماد به نفس کافی برای صحبت درباره ی این موضوع با یک پزشک و روانپزشک را نداشته باشند.
من مادربزرگی را به خاطر می‌آورم که در مورد دستکاری مدفوع نوه اش به دخترش تذکر داد و گفت: یا باید این رفتارش را درست کند، یا دیگر حق ندارند به خانه ی او بروند. آن ها دیگر هرگز به شام روزهای جمعه نرفتند زیرا کنترل کردن این مشکل سالها طول کشید. والدین بعد از حل کردن این مشکل میگویند: ای کاش وقتی این اتفاق هر روز رخ می‌داد، درک درستی از آن داشتم. من از بو، کثیفی و تمیز کردن دلسرد و ناامید می‌شدم. احساس می‌کردم کسی را ندارم که با او صحبت کنم و واقعاً احساس تنهایی می‌کردم.
تحقیقات بسیار کمی در خصوص ارتباط این مشکل با اتیسم و سایر اختلالات مرتبط انجام شده است. والدین از آنجا که نمی‌توانند اطلاعات زیادی در مورد این مسئله پیدا کنند، احساس می‌کنند که سایر کودکان این کار را انجام نمی‌دهند و احساس خجالت کرده یا حس می‌کنند این بخشی از اختلال طیف اتیسم است و نمی‌توان کاری در این زمینه انجام داد.
دستکاری مدفوع چیست؟
این موضوع شامل رفتارهای مختلفی همچون موارد زیر می شود:
- چرخاندن و فشار دادن مدفوع در دست و پنهان کردن قطعات آن
- بیرون آوردن مدفوع از توالت برای بازی
- انتخاب محلی در خانه برای بازی با مدفوع
- درآوردن لباس در توالت مدرسه، آغشته کردن آن به مدفوع و دوباره پوشیدن لباس و برگشتن به کلاس
- استفاده کردن از مدفوع به عنوان بخشی از استمنا
- تکه‌تکه کردن پوشک و مدفوع به طور همزمان
- ادرار و مدفوع کردن در حمام و آغشته کردن محیط به آن
دستکاری مدفوع
وقتی شما از کودکی که با مدفوع خود بازی میکند مراقبت می‌کنید، اولین کاری که باید انجام دهید مشورت با پزشک است. قبل از هر اقدام و پیگیری برای حل کردن این موضوع باید با پزشک مشورت کنید. گاهی یبوست مزمن و مشکلاتی که بر اثر مصرف دارو ایجاد می شوند باعث این مشکلات می شوند.
رژیم‌های کم‌فیبر و مصرف محدود مایعات، یبوست را در افراد با اختلال طیف اتیسم افزایش می‌دهد. با استفاده از مقیاس فرم مدفوع بریستول می‌توانید وضعیت مدفوع را یادداشت کنید تا بتوانید حرکات روده را به طور کامل ثبت کنید. این اطلاعات برای پزشکان در جهت آگاهی از آنچه اتفاق می‌افتد مفید است.
اگر دلایل پزشکی بررسی شد و علت اصلی این مشکل حسی بود (لذت از بو، بافت، احساس شادی از لمس مدفوع)، می‌توانید از جایگزین‌هایی برای مدفوع استفاده کنید:
- لامسه – خمیر بازی گرم، پودینگ، خمیردندان، ژل حمام، گِل، ترکیب شن و آب
- بینایی – نقاشی با انگشت، کرم اصلاح صورت، گِل، خمیر نان
- بویایی – بوی گِل، سرکه، روغن گیاهان، ادویه‌جات، لوسیون‌های معطر
- صدا – صدای چیزها زمانی که له می‌شوند
جایگزین‌ها باید در طول روز و به صورت دائم ارائه شوند تا تبدیل به عادت گردند. وقتی فرد قصد انجام لمس کردن مدفوع را دارد، این وسایل را در دسترسش قرار دهید.
چه عواملی باعث دستکاری مدفوع میشود؟
این کار می‌تواند به علت موارد مختلفی ایجاد شود. گاهی اوقات بیش از یک دلیل علت آن است که همین موضوع حل مشکل را دشوارتر میکند.
برخی از دلایل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مسائل پزشکی (یبوست، مشکلات دستگاه گوارش)
- مسائل روانپزشکی (اختلال وسواس، اضطراب قرار گرفتن در معرض عموم، مسائل بهداشت روان)
- عوامل حسی ( لذت بردن از بو و بافت آن)
- عوامل شناختی(ناآگاهی از این که باید به دستشویی برود، نشناختن دستشویی و …)
- مشکلات مربوط به آموزش مهارت‌های توالت رفتن
- رژیم غذایی (رژیم غذایی محدود، بدون آب و فیبر و مواد غذایی مفید ممکن است منجر به یبوست شود)
- عوامل احساسی و هیجانی (واکنش به اضطراب، ، احساس استقلال، کم‌تحریکی، بی‌حوصلگی، ابراز خشم)
- عوامل جنسی (احساس رضایت از فشار حاصل ، نشانه ای از سوءاستفاده ی جنسی یا جسمی)
مدیریت کرن دستکاری مدفوع
دستکاری مدفوع از نظر روحی و روانی برای والدین و مراقبان خسته‌کننده و فرسایشی است.
آنها برای فهم و بهبود مهارت‌های توالت فرد به حمایت متخصصان نیاز دارند. این مرحله، پس از فهم علل پزشکی و روانی، مهم‌ترین بخش کاهش و حذف این کار است.
دستکاری مدفوع بی‌توجه به مدت زمان رخداد یا میزان آن، قابل کاهش و حذف است. استراتژی‌ها باید به صورت فردی به‌کار گرفته شوند، چراکه این رفتار در هر فرد دلیل خاص خودش را دارد.
لازم است والدین با هرکسی که با فرزندشان در ارتباط است (کادر مدرسه، مراقبان، مربیان، پرستاران و اعضای خانواده) کار کنند تا همه بتوانند یک رویکرد واحد را اتخاذ کرده و ادامه دهند.
در حذف این رفتار نباید از تنبیه استفاده کرد، چراکه موجب کاهش این رفتار نمی‌شود و ممکن است مشکلات رفتاری بیشتری را ایجاد کند.
از واکنش‌های با انگیختگی و هیجان پایین استفاده کنید که نیازمند رفتارهای تا حد امکان خنثی است. به این معنا که واکنش مثبت یا منفی به دستکاری مدفوع نداشته باشید.
برخی راه حل ها شامل این موارد هستند:
- اول روی تنفس خود تمرکز کنید نه تمیز کردن – نفس‌های آرام و یکنواخت داشته باشید.
- بدون حرف یا با کمترین میزان حرف زدن تمیز کنید
- به جایی بروید که تنها باشید تا اگر نیاز به ابراز ناراحتی داشتید بتوانیدخودتان را تخلیه کنید. مطمئن شوید که کودک در آن لحظه اطراف شما حضور ندارد
- زمانی که کودک حضور ندارد مبل، زمین، دیوار و… را تمیز کنید تا متوجه واکنش شما به تمیز کردن نشود.
- با کمترین سطح کلام ممکن یا در سکوت کودک را تمیز کنید. سعی کنید واکنش شما معلوم نباشد و به آرامی رفتار کنید تا احساساتتان در رفتارتان نمایان نشود (مثلا سریع سابیدن کودک یا زمین، داد زدن و … ).
آموزش مهارت‌های توالت
مشکلات مربوط به کسب مهارت‌های توالت رفتن می‌تواند بخشی از دلایل کودک برای این کار باشد. ناتوانی کودک از آگاهی از درون خویش می‌تواند دلیل ناآگاهی از زمان تخلیه باشد.
استفاده از پوشک می‌تواند مانع از واکنش سریع به نیاز «دستشویی رفتن» شود و برخی از کودکان حتی ممکن است متوجه نشوند که شما برای استفاده نکردن از پوشک و جلوگیری از دفع در جای مناسب از توالت استفاده می‌کنید، همچنین استفاده طولانی مدت از پوشک خیس یا مرطوب باعث عرق کردن مقعد میشود که خود خارش مقعد و در نتیجه دستکاری کردن و گرفتن مدفوع را به همراه خواهد داشت.