تعریف اختلال زبان رشدی و اختلالات گفتار

اختلال زبان رشدی [1] یک اختلال ارتباطی است که در یادگیری، درک و استفاده از زبان اختلال ایجاد می‌کند. این مشکلات زبانی با اختلالات دیگری، همچون کم‌شنوایی یا اوتیسم را نمی‌توان توضیح داد. اختلال زبان می‌تواند بر صحبت‌کردن، گوش‌دادن، خواندن و نوشتن کودک تأثیر بگذارد. همچنین به‌عنوان اختلال زبان خاص، تأخیر زبان یا دیسفازی رشد نامیده می‌شود. این یکی از شایع‌ترین اختلالات رشدی است که تقریباً از هر 14 کودک در دوران پیش‌دستان 1 نفر آن را دارا است. تأثیر اختلالات زبان تا بزرگسالی ادامه دارد.

چه چیزی باعث اختلال زبان رشدی می‌شود؟

اختلال زبان یک اختلال عصبی رشدی است. اختلالات عصبی رشدی ناشی از تعاملات پیچیده بین ژن‌ها و محیطی است که رشد مغز را تغییر می‌دهد. علل دقیق تفاوت‌های مغزی که منجر به اختلالت زبان می‌شود ناشناخته است. اختلالات عصبی رشدی معمولاً یک زمینه خانوادگی دارند، کودکان دارای اختلال گفتار نسبت به کودکان بدون اختلال زبان احتمال بیشتری دارد که والدین و خواهر و برادرهایی دارند که در رشد زبان نیز مشکلات و تأخیر داشتند.

در واقع، 50 تا 70 درصد از کودکان با اختلال گفتار حداقل یک عضو خانواده دارای این اختلال را دارند. علاوه بر این، سایر اختلالات عصبی رشدی مرتبط بالقوه، مانند نارساخوانی یا اوتیسم، در اعضای خانواده کودک با اختلال زبان شایع‌تر است. یادگیری بیش از یک زبان در یک‌ زمان باعث اختلال در گفتار نمی‌شود. بااین‌حال، این اختلال می‌تواند هم بر کودکان چندزبانه و هم کودکانی که فقط به یک‌زبان صحبت می‌کنند تأثیر بگذارد. برای کودکان چندزبانه، اختلال زبان بر تمام زبان‌های صحبت‌شده توسط یک کودک تأثیر می‌گذارد. نکته مهّم این است که یادگیری چندین زبان برای کودک با اختلال گفتار مضر نیست.

علائم اختلال زبان رشدی چیست؟

یکی از مهّم‌ترین علائم این اختلال در کودکانی است که اغلب سابقه دیر صحبت‌کردن را دارند (دیرتر از همسالانش به نقاط عطف زبان گفتاری می‌رسد)؛ اگرچه برخی دیر صحبت می‌کنند در نهایت با همسالان خود می‌رسند، کودکان با اختلال زبانی مشکلات زبانی مداوم دارند.

سایر نشانه‌های مشکلات زبانی در کودک می‌تواند شامل موارد زیر باشد؛

1- هنگام ساختن یک جمله با تأخیر می‌توانند کلمات در جمله قرار دهند؛

2- برای یادگیری کلمات جدید و ایجاد مکالمه تلاش زیادی می‌کنند؛

3- در پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل دارند، نه به این دلیل که آن‌ها لجباز هستند، بلکه به این دلیل که کلماتی را که به آن‌ها گفته می‌شود را به‌طور کامل درک نمی‌کنند؛

4- اشتباهات دستوری مکرر را هنگام صحبت‌کردن انجام دهید.

مشکلات زبانی ممکن است به ‌اشتباه به‌عنوان یک مسئله رفتاری تعبیر شود؛ به‌عنوان‌مثال، کودکی که مشکلات زبان دارد، از تعاملات اجتناب می‌کند و باعث می‌شود دیگران فکر کنند که کودک خجالتی است. ممکن است کودک از دستورالعمل‌ها پیروی نکند؛ زیرا دستورالعمل‌ها را درک نمی‌کند، امّا دیگران این را به‌عنوان رفتار نادرست تفسیر می‌کنند. کودکی که برای برقراری ارتباط مشکل دارد اغلب ناامید می‌شود. هنگامی‌که کودک در خانه یا مدرسه مشکل دارد، مهّم است که مشخص شود آیا مشکلات زبانی بخشی از این مشکل هستند یا خیر.

چگونه اختلال زبان رشدی تشخیص داده می‌شود؟

ارزیابی توسط گفتار درمانگر انجام می‌دهد و به‌صورت کلی شامل موارد زیر است: مشاهده مستقیم کودک؛ مصاحبه‌ها و پرسش‌نامه‌های تکمیل شده توسط والدین و معلمان؛ ارزیابی توانایی یادگیری کودک و تست‌های استاندارد عملکرد زبان فعلی.

آیا اختلال زبان رشدی همان اختلال یادگیری است؟

اختلال زبان، اختلال یادگیری نیست. در عوض، اختلال زبان یک عامل خطر برای ناتوانی‌های یادگیری است، زیرا مشکلات مربوط به مهارت‌های زبانی پایه بر عملکرد کلاس درس تأثیر می‌گذارد. این به این معنی است که کودکان با مشکلات زبانی نسبت به کودکان که این مشکلات را ندارند، بیشتر در معرض اختلال یادگیری هستند. آن‌ها معمولاً با تبدیل حروف به صداها برای خواندن مشکل دارند. مهارت‌های نوشتاری آن‌ها به دلیل اشتباهات دستوری، واژگان محدود و مشکلات در درک و سازماندهی افکار در جملات منسجم ضعیف است. برخی از این کودکان علائم نارساخوانی را نشان دهند. تا زمانی که به بزرگسالی می‌رسند، افراد با اختلال زبان شش برابر بیشتر از دیگران، دچار ناتوانی در خواندن و املاء و چهار برابر بیشتر در معرض اختلالات ریاضی تشخیص داده می‌شوند.

اختلال زبان چگونه درمان می‌شود؟

ابتدا کودک توسط گفتاردرمانگر ارزیابی و پس از تشخیص اختلال زبان درمان کودک آغاز می‌شود. شروع زودهنگام درمان باعث می‌شود کودک استفاده درست از دستور زبان را یاد بگیرند، درک و استفاده آن‌ها از کلمات را گسترش یابد و مهارت‌های ارتباط اجتماعی آن‌ها توسعه پیدا می‌کند.

[1] developmental language disorder (DLD)