سوالی که از بسیاری از درمانگران، مربیان و یا مشاوران پرسیده می‌شود این است که چگونه به کودک خود درباره ی اختلال طیف اتیسم خواهر/برادرش توضیح دهیم؟

پاسخ به این سوال بسیار وابسته به سن کودک است و توضیحات باید با توجه به سن کودک تغییر کند. ژان پیاژه، روان‌شناس سوئیسی، 3 مرحله را در رشد مفاهیم معرفی کرده‌است:

3 مرحله ی رشد مفاهیم

– مرحله‌ی پیش عملیاتی، تا سن 7 سالگی؛ کودکان در این سن از منطق برای فرموله‌کردن افکار خود استفاده نمی‌کنند بلکه از تجربیات خود برای شکل‌دادن به ایده‌هایشان استفاده می‌کنند. در این سنین گفتن اطلاعات نظری به آن‌ها ممکن است تاثیری بر مفاهیمی که آن‌ها در ذهن خود شکل داده‌اند، نداشته باشد.

– مرحله‌ی عملیاتی عینی، سنین 7 تا 11 سال؛ در این سن مفاعیم هنوز هم از تجربه‌ی مستقیم کودک نشات می‌گیرند امّا تجربیات متفاوت ممکن است با هم مرتبط باشند زیرا که تفکر منطقی در این سن در حال شکل‌گیری است. آن‌ها می‌توانند درک کنند که منشا چندین تجربه‌شان یک مفهوم عینی و واحد است.

– مرحله‌ی عملیاتی صوری، سن 12 سال به بالا؛ کودکان در این سنین همچون بزرگسالان فکر می‌کنند و توانایی استفاده از تفکر انتزاعی را دارند. آن‌ها می‌توانند درباره‌ی اتفاقات و اطلاعات فرضی که مستقیما آن‌ها را درک و یا تجربه نکرده‌اند نیز فکر کنند.

هنگام صحبت درباره‌ی اتیسم با کودک خود با درنظر‌گیری مراحل بالا، در نظر داشته باشید که باید ابتدا توضیحات و اطلاعاتی را درباره‌ی اتیسم و چالش‌ها و مشکلات آن به کودک خود ارائه دهید؛ ما در این‌جا چندنکته را در غالب جمله برای شما فراهم کردیم تا ضمن دادن اطلاعات درباره‌ی اتیسم این جملات را نیز در صحبت‌های خود بیان کنید:

اگر خواهر/برادر کودک اتیسم در دوران کودکی «پیش‌دبستانی» است، بهتر است در خلال دادن اطلاعات درباره‌ی اتیسم جملات زیر را به او بگویید:

– اتیسم واگیردار نیست؛ اتیسم مثل سرماخوردگی نیست تو نمی‌تونی اتیسم بگیری. – این که خواهر/برادرت اتیسم داره تقصیر کسی نیست. – اون هنوز یاد نگرفته که چجوری صحبت کنه. – ما مراقب تو هستیم، حواسمون بهت هست.

برای صحبت‌کردن یک مکان مناسب پیدا کنید، می‌توانید برای شروع صحبت و یا آشنایی کودک با تفاوت‌ها از کتاب‌های زیر کمک بگیرید؛ کتاب “دوستم سندرم داون دارد” و یا کتاب “برادرم اتیسم دارد” .

اگر خواهر/برادر کودک اتیسم در دوران کودکی «دوران دبستان» است، بهتر است در خلال دادن اطلاعات درباره‌ی اتیسم جملات زیر را به او بگویید:

– اتیسم قبل از تولد و یا در زمان نوزادی رخ می‌دهد. – اتیسم به علّت وجود یک تفاوت در مغز است. – این اختلال در صحبت‌کردن، بازی‌کردن و درک احساسات دیگران چالش ایجاد می‌کند، – افراد با اختلال اتیسم می‌توانند آموزش ببینند امّا برای یادگیری تلاش و زمان بیشتری نیاز دارند. – اگر خواهر/برادر اتیسم تو پرخاشگر است وظیفه‌ی من است که برای آن راه‌حلی پیدا کنم و این مشکل تو نیست. – اگر دوستانت درباره‌ی خواهر/برادرت سوالی دارند، من می‌توانم کمک کنم که پاسخ درست و مناسبی به آن‌ها بدهی.

 همچنین می‌توانید از کتاب‌های زیر برای شناساندن چالش‌ها و مشکلات کودک اتیسم به خواهر/برادرش کمک بگیرید؛ کتاب “داستان امید و اتیسم” و یا کتاب “با دلفین حرف بزن”

باید به این نکته همواره توجه داشته باشید که صحبت درباره‌ی اختلال اتیسم باید به یک موضوع مداوم در خانه تبدیل شود، باید درباره‌ی این موضوع بار‌ها و بار‌ها صحبت کنید زیرا که دیدگاه خواهر/برادر کودک اتیسم ممکن است به مرور زمان تغییر کند و یا سوالاتی برای او ایجاد شود. به‌هنگام صحبت درباره‌ی اتیسم (به‌ویژه اگر خواهر/برادر کودک اتیسم در سنین نوجوانی هستند) توجه به این نکات ضروری است:

– به‌جای تصحیح اشتباهات و تصورات غلط او از اتیسم، او را بشنوید.

– بی‌طرف باشید و سعی کنید سوالاتش را بدون قضاوت پاسخ دهید.

– فرزندتان را به‌خاطر بیان احساساتش تشویق کنید و تصدیق کنید که متوجه شده‌اید تصورات نادرست او از اتیسم از کجا آمده است.

– شما باید فضایی را ایجاد کنید تا فرزندتان احساس راحتی کند و دوباره و بارها با شما صحبت کند.

– به عنوان والد برای احساسات شدید از همدردی تا احساس گناه و خشم آماده باشید؛ سعی کنید به عنوان والد بی‌طرف باشید تا فرزندتان احساساتش را بیان کند.

جمله‌ای که می‌تواند شروع‌کننده صحبت درباره‌ی اختلال اتیسم با فرزندتان باشد را در اینجا آورده‌ایم:

” می‌دونم که درباره‌ی خواهرت/برادرت تا حالا با هم صحبت نکردیم. از اون‌جایی که او برای همه ی ما مهمه فکر کردم باید درباره‌ی احساسات و افکارمون با هم صحبت کنیم. می‌دونی مشکل خواهرت/برادرت چیه؟ می‌دونی چه اختلالی داره؟ …. “

در سال‌های نوجوانی چالش والدین توضیح درباره‌ی اختلال طیف اتیسم نیست زیرا که آن‌ها بیشتر اطلاعات را از طریق اینترنت به‌دست می‌آورند امّا توجه کنید که همواره باید در مکالماتی صمیمی و راحت از احساسات آن‌ها مطلع شوید و اگر تصورات غلطی درباره‌ی اتیسم دارند آن‌ها را اصلاح کنید. کتاب‌هایی که در این سن به نوجوان کمک می‌کند تا با اختلال اتیسم آشنا شود کتاب‌هایی همچون “هیچ‌کس شبیه دیگری نیست” و یا کتاب‌هایی درباره‌ی شخصیت‌های مشهور تاریخی است که دارای اختلال طیف اتیسم بوده‌اند.

اگر مشکلات خانوادگی همچنان برقرار است و نمی‌توانید با صحبت‌کردن درباره‌ی آن‌ها مشکلات را حل کنید، بهتر است از یک مشاور کمک بگیرید. گاهی ممکن است خواهر/برادر کودک و یا تک‌تک اعضای خانواده به مشاوره نیاز داشته باشند. همچنین داشتن برنامه‌های تفریحی مشترک نیز می‌تواند در شکل‌گیری ارتباطی صمیمانه بین فرزندانتان کمک‌کننده باشد.

لیست کتاب‌هایی درباره‌ی اختلال طیف اتیسم (قبل از خرید کتاب از مناسب بودن رده‌ی سنی آن برای فرزند خود آگاه شوید):

 – کتاب “برادرم اتیسم دارد”، نویسنده: جنیفر مور مالینوس، مترجم: لادن مقیمی اسکوئی، انتشارات نردبان(کتاب کودک-نوجوان)

– کتاب داستان “امید و اتیسم”(کتاب رایگان)، نویسنده: مهری پورحیدر، انتشارات کاواک(کتاب کودک-نوجوان)

لینک دانلود متن کتاب:

 https://www.cavack.com/Content/SiteFiles/ItemPDFs/12751_1dqknrcn150.pdf

– کتاب “با دلفین حرف بزن”، نویسنده: جینی رربی، مترجم: مریم رفیعی، انتشارات مدرسه(کتاب کودک-نوجوان)

– رمان “به‌ من نگاه کن”، نویسنده: الهام فلاح، انتشارات ققنوس(کتاب بزرگسالان)

– رمان “ماجرای عجیب سگی در شب”، نویسنده: مارک هادون، مترجم: شیلا ساسانی‌نیا، انتشارات افق(کتاب بزرگسالان)

– کتاب “هیچ‌کس شبیه دیگری نیست“، نویسنده: فیونا بلیچ، مترجمین: کیانا تقی‌خان، فهیمه اکبری، انتشارات فراروان(کتاب کودک-نوجوان)