چگونه مهارت‌های حوزه کارکرد اجرایی را در کودکان اوتیسم تقویت کنیم؟
ما در صدای اوتیسم همراه خانواده ها و ارائه دهنده ی خدمات آموزشی و توانبخشی برای کودکان طیف اوتیسم هستیم.
کارکردهای اجرایی چه مهارت‌هایی هستند؟
کارکردهای اجرایی نقش اساسی در رشد شناختی، رفتاری و اجتماعی هیجانی کودک ایفا می‌کنند و در عملکرد کلی عصبی-رشدی کودک نیز اهمیت به‌سزایی دارند. متکالف و میشل (۱۹۹۹) در بررسی تحولی کارکردهای اجرایی، به این نتیجه رسیدند که ظهور این کارکردها مربوط به دوران اولیه رشد است. تغییرات مهمی که در کارکردهای اجرایی صورت می‌گیرد معمولاَ بین ۲ تا ۵ سالگی رخ می‌دهند و سپس این کارکردها با رشد کودک تحول می‌یابند. در حدود ۱۲ سالگی عملکردهای کودک کاملاَ مشابه عملکرد یک فرد بزرگسالان می‌شود. از طرفی می‌توان شکست کودک را در انجام کارکردهای اجرایی براساس پیچیدگی و دشواری تکالیف مشخص کرد. سیر تکامل کارکردهای اجرایی با طول دوره رشد عصب‌شناختی ناحیه پیشانی مغز همگام است. به نظر می‌رسد رشد کارکردهای اجرایی در طی دوران کودکی انجام می‌گیرد و احتمالاً این پیشرفت با رشد جهش‌هایی در بلوغ لوب پیشانی هم‌زمان است. این دوره‌های رشدی بین تولد تا 2 سالگی، ۷ تا ۹ سالگی و آخرین جهش در اواخر نوجوانی بین ۱۶ تا ۱۹ سال رخ می‌دهد.(عملکردهای اجرایی اوتیسم)کارکردهای اجرایی:
در واقع، کارکردهای اجرایی مجموعه‌ای از توانایی‌های مهم همچون توجه، حافظه‌کاری، تصمیم‌گیری، خود‌آغازگری، برنامه‌ریزی راهبردی، مهار پاسخ، انعطاف‌پذیری شناختی، کنترل تکانه و فعالیت‌های درسی را در برمی‌گیرد و در زندگی و انجام تکالیف آموزشی و کنش‌های هوش به انسان کمک می‌کند. این کارکردها وظیفه قضاوت، تصمیم‌گیری، کنترل امیال، سنجش خطر و سایر کارکردهای مغز را بر عهده دارند. پنج نوع موقعیت را تشریح کردند که در آن فعال‌شدن روتین برای عملکرد مطلوب کافی نخواهد بود و در این شرایط است که کارکردهای اجرایی باید شروع به فعالیت کنند؛ 1- موقعیت‌هایی که شامل برنامه‌ریزی یا تصمیم‌گیری است 2- موقعیت‌هایی که شامل تصحیح خطا یا مشکلی در مسائل روزمره زندگی است 3- موقعیت‌هایی که در آن پاسخ‌ها به‌خوبی تمرین نشده است یا حاوی توالی‌های جدیدی از اقدامات هستند 4- شرایط‌هایی که از نظر فنی دشوار هستند 5- موقعیت‌هایی که نیاز به غلبه بر پاسخ عادت شدید یا مقاومت در برابر وسوسه دارند. کارکردهای اجرایی فراشناختی شامل حل مسئله، تفکر انتزاعی، برنامه‌ریزی، توجه و حافظه‌کاری است. کارکردهای اجرایی هیجانی- انگیزشی که مسئول متناسب کردن شناخت و هیجان است به معنای توانایی ارضاء تکانه‌های بنیادی توسط راهکارهای جامعه‌پسند است.عملکرد اجرایی در کودکان اوتیسم
اختلال عملکرد اجرایی یک اتفاق رایج در کودکان اوتیسم است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که اختلال عملکرد اجرایی در بیش از 80 درصد از کودکان اوتیسم رخ می‌دهد.
(عملکردهای اجرایی اوتیسم)
از مهم‌ترین مهارت‌های حوزه کارکردهای اجرایی می‌توان به مؤلفه اصلی آن یعنی حافظه فعال، سازماندهی، توجه، حل مسئله، انعطاف‌پذیری و بازداری اشاره کرد.حافظه فعال
حافظه فعال به توانایی نگه‌داری اطلاعات در مغز به‌صورت فعال اشاره دارد که به‌واسطه آن می‌توان اطلاعات جدید را با اطلاعات گذشته تلفیق و یا به‌روزرسانی نمود. در نتیجه حافظه فعال مسئول حفظ اطلاعات آنی در مغز است. به‌این‌ترتیب، حافظه فعال، برای متمرکز ماندن بر روی یک کار، جلوگیری از حواس‌پرتی، به‌روز نگه‌داشتن ما و آگاه‌کردن ما درمورد آنچه که در اطرافمان می‌گذرد ضروری است. برای مثال، یک کودک با استفاده از حافظه‌ی فعالش است که می‌تواند مراحل دستور پخت غذای موردعلاقه‌ی خود را به یاد بیاورد و کارکردهای اجرایی خود را در این زمینه بهبود بخشد. کودکانی که در مهارت‌های حافظه کاری مشکل دارند، اغلب در به یادآوری دستورالعمل معلمان، به یادآوری قوانین بازی، یا انجام وظایف دیگری که شامل فراخوانی اطلاعات مهم است دچار مشکل هستند. برای بهبود حافظه فعال از روش‌های زیر استفاده کنید؛ بازی‌هایی مانند حافظه یا تلفن را انجام دهید. اطلاعات را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کنید. از تصاویر دیداری برای موضوع استفاده کنید. یک چک‌لیست از مراحل یک کار تهیه کنید. از زبان اختصاری استفاده کنید. درس‌های سخت را دوباره یاد دهید و مرور کنید.سازماندهی
بسیاری از دانش‌آموزان با مهارت سازماندهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این مهارت به‌ویژه برای دانش‌آموزان طیف اوتیسم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. کودکان باید سازماندهی کنند تا اطمینان حاصل شود که می‌توانند مطالب و افکار را به شکلی منظم مرتب کنند. تجارب درمانگران و معلمان نشان می‌دهد که دانش‌آموزان با طیف اوتیسم زمانی که کلاس درس سازماندهی شده باشد، بسیار بهتر عمل می‌کنند. برای بهبود مهارت سازماندهی از روش‌های زیر استفاده کنید؛ موارد و مسائل مهم در کلاس را برچسب بزنید. از تصاویر دیداری برای انجام کارهای مهم‌تر، مانند باز کردن یک کیف کتاب یا تکمیل یک کاربرگ چندمرحله‌ای استفاده کنید. مطمئن شوید که همه‌چیز در کلاس در جای خود است. از برنامه‌های دیداری استفاده کنید و مطمئن شوید که دانش‌آموزان از ترتیب وقایع روز آگاه هستند، اطمینان حاصل کنید که دانش‌آموزان را از تغییرات برنامه آگاه می‌کنید.توجه
آنچه در حافظه فعال وارد می‌شود جهت ورود به حافظه بلندمدت باید مورد توجه قرار گیرد تا مواد درسی بهتر آموخته شود. میزان و چگونگی توجه از عوامل مؤثر در یادگیری است؛ به‌طوری‌که به‌دلیل نقص در توجه، فرصت پردازش، ذخیره و فراخوانی اطلاعات از شخص گرفته می‌شود. برای بهبود توجه از روش‌های زیر استفاده کنید؛ کلاس را بیش از حد تزیین نکنید، آن را ساده نگه دارید و حواس‌پرتی را محدود کنید. از زمان‌سنج یا نشانه‌های انتقال استفاده کنید. توجه فعال را آموزش دهید و الگوبرداری کنید و کارکردهای اجرایی کودک را متول کنید.حل مسئله
برخی از افراد اوتیسم تلاش می‌کنند تا احساسات یا اعمال خود را تنظیم کنند. توانایی حل مسئله، جزء مهمی از موفقیت و کارکردهای اجرایی است. حل مسئله عملی می‌تواند اساساً آن موقعیت‌های اجتماعی را قابل‌کنترل‌تر کند. برای بهبود حل مسئله از روش‌های زیر استفاده کنید؛ از تصاویر دیداری برای نشان‌دادن احساسات و موقعیت‌های اجتماعی استفاده کنید. موقعیت‌های اجتماعی را به تصویر بکشید و مدل‌سازی کنید. توانایی انتخاب‌کردن را آموزش دهید. به دانش‌آموزان اجازه استراحت بدهید. یک منطقه در کلاس برای تسهیل آرامش داشته باشید. به دانش‌آموزان بیاموزید و الگوسازی کنید که چگونه یک مسئله را با خود صحبت کنند.(عملکردهای اجرایی اوتیسم)انعطاف پذیری شناختی
به توانایی انتقال و جابه‌جایی بین چندین تکلیف و نقش‌های شناختی متفاوت اشاره دارد. برای مثال، فرض کنید که به بازی گروهی مشغول هستید و هم‌زمان گوشی موبایلتان زنگ می‌خورد. در چنین شرایطی، افرادی که می‌توانند ضمن تمرکز روی تلفن خود، بازی خوبی را هم ارائه دهند، انعطاف‌پذیری شناختی قابل‌توجهی دارند؛ به عبارت دیگر انعطاف‌پذیری شناختی ندارند، برای جابه‌جایی بین دو موضوع مختلف، از نظر ذهنی به‌اندازه کافی توانمندی ندارند و به‌سختی می‌توانند هر دو کار را به‌صورت هم‌زمان پیش ببرند. چنین افرادی از تطبیق‌دادن خودشان با محرک‌های جدید هراس دارند و در برابر تغییر طرز تفکر خود براساس تغییرات مختلف محیط پیرامونشان، بسیار ضعیف هستند.بازداری
بازداری به توانایی مهار و جلوگیری از افکار و یا پاسخ‌های بالقوه اشاره دارد که بتوان به کمک آن به‌صورت کاملاً انتخابی تنها درگیر یک اقدام هدف‌مند شد. به‌عنوان نمونه وقتی که شما درگیر مطالعه یک کتاب‌درسی هستید، توجه خود به صدایی که از بیرون اتاق می‌آید را مهار می‌کنید.عملکردهای اجرایی اوتیسم