احساسات در ما

شناسایی و بروز احساسات در کودکان اتیسم یکی از موضوعات مهم و اصلی در آموزش به حساب می آید.

انسان‌ها شش حس اصلی دارند؛ شادی، تعجب، غم، خشم، ترس و تنفر. همچنین احساسات پیچیده‌تری مانند خجالت، شرم، غرور، گناه، حسادت، اعتماد، علاقه، تحقیر و انتظار را نیز در طول زندگی خود تجربه می‌کنیم.

توانایی درک و بیان احساسات از ابتدای تولد ما آغاز می‌شود. از حدود دو ماهگی بیشتر نوزادان می‌خندند و گاهی علائم ترس را نشان می‌دهند. در 12 ماهگی، یک نوزاد با رشد بهنجار، می‌تواند با دیدن صورت شما احساسات شما را درک کند و بفهمد که چه احساسی دارید. اکثر کودکان خردسال و نوپا شروع به استفاده از کلماتی برای بیان احساسات خود می‌کنند،اگرچه گاهی چون کلمه‌ای را نمی‌توانند برای بیان احساساتشان بیابند ممکن است شما شاهد عصبانیت آن‌ها باشید. در طول دوران کودکی و نوجوانی بیشتر کودکان به ایجاد همدلی و درک احساسات دیگران ادامه می‌دهند و همچنین مهارتهایی را برای مدیریت احساسات خود می‌آموزند. در بزرگسالی نیز افراد می‌توانند به‌سرعت جملات احساسی را تشخیص دهند و به کمک جملات متوجه احساسات دیگران شوند.

در این مقاله ما به‌سراغ احساسات در کودکان اتیسم می‌رویم و راه‌کارهایی را برای آموزش بیان و بروز احساسات در این کودکان ارائه می‌دهیم.

احساسات و کودکان اتیسم

کودکان اتیسم اغلب برایشان سخت است که:

– احساسات، حالات چهره و یا سایر نشانه‌های احساسی مانند لحن صدا و زبان بدن را بشناسند، احساسات خود را نشان دهند و یا مدیریت کنند.

– احساسات دیگران را درک کنند و به آن‌ها پاسخ مناسب بدهند- ممکن است فاقد همدلی با دیگران باشند و یا گاهی از رفتارشان این‌طور به‌نظر برسد که فاقد همدلی هستند.

شناخت احساسات

نوزادانی که تشخیص اتیسم دریافت می‌کنند همچون سایر کودکان قادر به شناسایی احساسات هستند امّا، این کودکان نسبت به سایر کودکان واکنش‌های عاطفی کندتری نشان می‌دهند.

در سن 5 تا 7 سالگی، بسیاری از کودکان اتیسم می‌توانند دو حس غم و شادی را تشخیص دهند امّا، در ابزار احساساتی همچون خشم، ترس، عصبانیت ممکن است ضعیف‌تر عمل کنند.

در سنین نوجوانی، نوجوانان با اختلال طیف اتیسم هنوز به‌خوبی سایر همسالان بدون اختلال خود در تشخیص درست احساساتی همچون ترس، خشم، تعجب و تنفر موفق نیستند.

در بزرگسالی نیز بسیاری از افراد با اختلال اتیسم در شناسایی و تشخیص بسیاری از احساسات دچار مشکل هستند.

بروز و درک احساسات

نوزادانی که تشخیص اتیسم دریافت می‌کنند می‌توانند احساساتی همچون سایر کودکان را نشان دهند. همچنین در سنین مدرسه، کودکان با اختلال طیف اتیسم (با عملکرد بالا) ممکن است به روش مشابهی همچون سایر کودکان احساسات خود را نشان دهند امّا توصیف احساساتشان ممکن است برای این کودکان قدری دشوار باشد، به همین دلیل ممکن است در بسیاری از موارد بگویند که احساس خاصی ندارند. در همین سن، به نظر می‌رسد کودکان اتیسم (با عملکرد ضعیف‌) نسبت به همسالان بدون اختلال خود حتی در بروز احساساتشان نیز کندتر و ضعیف‌تر عمل می‌کنند.

گاهی ممکن است به‌نظر برسد که کودکان اتیسم از نظر عاطفی نمی‌توانند واکنش مناسبی را بروز دهند و یا گاهی واکنش عاطفی‌شان نسبت به یک موضوع بیش از حد انتظار است؛ این رفتار‌ها به‌ این دلیل است که کودکان اتیسم در کنترل احساسات خود دچار مشکل هستند، برای مثال آن‌ها ممکن است خیلی سریع عصبانی شوند و یا به‌سختی پس از یک اتفاق کوچک آرام شوند.

درک و پاسخ به احساسات دیگران (همدلی)

از سنین بسیار کم کودکان اتیسم نسبت به همسالانشان، به رفتارها و نشانه‌های عاطفی دیگران کمتر توجه دارند. خردسالان با اختلال طیف اتیسم معمولاً برای جلب توجه دیگران به وسیله یا شی خاص اشاره نمی‌کنند و یا حتی به وسایل جالبی که دیگران اشاره می‌کنند نیز نوجهی نشان نمی‌دهند. به این توجه، توجه اشتراکی می‌گویند و نبود آن یکی از علائم هشداردهنده‌ی اختلال طیف اتیسم است.

کودکان اتیسم در سنین پیش‌دبستانی نیز همچنان در درک توجه اشتراکی ضعیف هستند و غالباً از کلمات برای جلب توجه دیگران نیز استفاده نمی‌کنند.

کودک اتیسم اغلب در استفاده از احساساتش برای درک تعاملات اجتماعی ضعیف عمل می‌کند. آن‌ها ممکن است متوجه ناراحتی و یا عصبانیت دیگران نشوند. آن‌ها ممکن است نگرانی کمتری نسبت به دیگران نشان دهند و یا توانایی کمتری برای آرام‌کردن دیگران و همدلی با آن‌ها داشته باشند. گاهی ممکن است کودک اتیسم موقعیت‌ها را به اشتباه شناسایی کند و احساساتی نامرتبط با موقعیت را نشان دهد. برای مثال ممکن است یک کودک اتیسم زمانی که مشاهده می‌کند خواهر، برادر و یا دوستش زمین خورده‌است، به‌جای دلداری دادن و کمک کردن به او ، بخندد و متوجه آسیب‌دیدن او نباشد.

آموزش و تشویق بروز احساسات و عواطف به کودکان اتیسم

کودکان اتیسم می‌توانند مهارت‌های در جهت شناخت و مدیریت احساساتشان کسب کنند. والدین و مربیان می‌توانند از تعاملات روزانه کودک برای آموزش احساسات و عواطف، بهبود توانایی واکنش به احساسات و شناسایی احساسات در دیگران استفاده کنند.

در این‌جا ما چند روش، برای آموزش و آشنایی کودکتان با احساساتش، به شما معرفی می‌کنیم:

1- در موقعیت‌های مختلف، احساسات کودک اتیسم خود را برچسب‌گذاری/نامگذاری کنید؛ وقتی در حال خواندن کتابی برای او هستید، کودکان درحال تماشای فیلم و یا انیمیشن موردعلاقه‌اش است و یا زمانی که درحال بازی با دوستانش است، به احساسات او و یا دیگران اشاره کنید. برای مثال در حال تماشای انیمیشن هستید و بگویید: “به اون دختره نگاه کن، لبخند می‌زنه چون خوشحاله.”

2- پاسخ‌گو باشید؛ به احساسات فرزند خود واکنش دهید، برای مثال بگویید: “تو داری می‌خندی، پس حتما خوشحالی.” همچنین شما می‌توانید با پاسخ دادن به احساسات خودتان نیز با کودک بازی کنید و به او آموزش دهید، برای مثال بگویید: ” من خیلی هیجان‌زده‌ام، بزن قدش!”.

3- توجه فرزندتان را جلب کنید؛ اگر با فرزندتان صحبت می‌کنید و او توجهی نشان نمی‌دهد، دوباره صحبت‌هایتان را تکرار کنید. ممکن است گاهی مجبور باشید به روش‌های اغراق‌آمیز با او صحبت کنید، با صدای بلند و با تن صدایی واضح.

4- توجه فرزندتان را به کمک شخص سومی جلب کنید؛ برای مثال از شخص دیگری بخواهید آن‌چه را که گفته‌اید به فرزندتان بگوید و توجه فرزندتان را به شما جلب کند (یا بالعکس).

ابزارها و روش‌های کمکی زیر نیز می‌تواند برای آموزش احساسات به کودکتان کمک‌کننده باشد:

– کارت‌های احساسات: این کارت‌ها تصاویری از چهره‌های مختلف را دارند (کارتونی و یا واقعی)، شما می‌توانید از این کارت‌ها برای آموزش احساسات به کودک خود استفاده کنید.

– انیمیشن “وسایل نقلیه”: این انیمیشن یک مجموعه کارتونی از شخصیت‌های حمل و نقل است که برای آموزش احساسات به کودکان 2 تا 8 سال استفاده می‌شود.

– داستان‌های اجتماعی نیز راهی برای توضیح موقعیت‎های مختلف به کودکان اتیسم است، یک داستان مصور می‌تواند به شما برای شناساندن احساسات به کودکتان کمک کند.