اکولالیا، تکرار کردن شنیده ها یا پژواک گویی یکی از رفتارهایی است که بین کودکان اتیسم رایج است. در این مقاله به صورت خلاصه به اتیسم و اکولالیا می پردازیم که کودکان چرا تکرار می کنند و ما برای حل کردن این مشکل چه می توانیم بکنیم.

اکولالیا چیست؟

کودک از پله‌ها پایین افتاد و با صدایی مبهوت فریاد زد: “حالت خوبه؟ حالت خوبه؟” سپس، همان‌طور که صدایش کم می‌شد می‌گفت “خوب شدی عزیزم تو خوبی! ” و مادرش را درحالی‌که می‌دوید تا خاک را از او بتکاند از خود دور کرد.

اتیسم و اکولالیا از موضوعاتی است که باید به آن توجه ویژه ای داشت. کودکان با اختلال اتیسم که اکولالیا دارند، از مکالمات دیگران برای بیان وضعیت خود استفاده می‌کنند. به‌راحتی کلمات را به یاد می‌آورند و آنها را با موقعیت‌های مشابه مرتبط می‌کنند. در مثال بالا، کودک کلمات و لحن مادرش در آخرین باری که زمین‌خورده بود را استفاده کرده است.

به همین ترتیب، کودک ممکن است درخواست خوراکی خودش را با پرسیدن سؤال “آیا بستنی می‌خواهی؟” یا ” سس گوجه‌فرنگی می‌خواهی؟” بیان کند.

کودک همچنین نیازش به کمک را این‌گونه بیان می‌کند: “بگذار بهت کمک کنم” یا ممکن است بگوید: “آیا به کمک احتیاج داری؟”

این رفتارها و مکالمات به‌عنوان اکولالیا شناخته می‌شوند.

یک کودک بدغذا، اغلب ترغیب می‌شود که غذاهای جدید را امتحان کند. او این مسئله را بسیار استرس‌زا می‌داند، اما درحالی‌که غذا را دور می‌کند، ممکن است فریاد بزند: امتحان کن! خوشمزه است! “

درحالی‌که با قطارهای اسباب‌بازی‌اش بازی می‌کند، شعری از فیلم قطار موردعلاقه خود را می‌خواند، اما معمولاً عملکردهای او با کلمات مطابقت ندارد. او ممکن است بخواند: ” قطار کوچک از تونل به‌سرعت رد شد! ” درحالی‌که دارد چرخ‌های قطار را می‌چرخاند.

اگر کسی به او سلام کند، با: “سلام کودک” پاسخ می‌دهد، یا اصلاً پاسخی نمی‌دهد. کودکان خردسال معمولاً از کلمات و حرکات اولیه برای انتقال درخواست‌ها، اعتراض‌ها، رهنمودها، و اظهار نظرهای خود استفاده می‌کنند. شنوندگان خودشان باید معنای واقعی مکالمات و کلمات کودک را تفسیر کنند.

اتیسم و اکولالیا؛ چرا؟

برخی از کودکان با اختلال طیف اتیسم حافظه بسیار قوی و توانایی خوبی برای تقلید گفتار و درک ضعیفی از زبان دارند. آن ها تشخیص نمی‌دهد که ضمایر من و تو تغییر می‌کند. همچنین نمی‌توانند از کلماتی که تقلید می‌کنند برای ایجاد جملات جدید استفاده کنند.

بسیاری از جملاتی که کودک تکرار می کند سؤالی است زیرا بزرگسالان سؤالات زیادی از کودکان می‌پرسند. برخی از کودکانی که اکو می‌کنند فقط گاهی اوقات صحبت می‌کنند و صحبت‌هایشان واضح نیست. غالباً مهارت‌های بازی کودکانی که اکولالیا دارند، مانند کودکان با اختلال طیف اتیسم، محدود و تکراری است.

مؤثرترین روشی که برای برقراری ارتباط در کودکانی که اکولالیا دارند پیدا کرده ایم، استفاده از مدل‌سازی زبان و بازی است. مدل‌سازی به معنای نشان‌دادن رفتاری است که یک زبان‌آموز باید از آن تقلید کند. کودکانی که اکو می‌کنند به‌راحتی تقلید می‌کنند اما در ابتدا نیاز به تقلید آن از نگاه خود دارند.

ما در ادامه چند پیشنهاد در مورد مدل‌سازی و سپس چند مثال برای مدل‌سازی ارتباطات عملکردی اولیه در طول بازی و برنامه‌های روزمره برای اتیسم و اکولالیا آورده‌ایم.

مدل‌سازی زبان برای کودکان با اکولالیا

• برای مدل سازی باید یک جمله ی درست را  بیان کنید مثلا : “وقت دستشویی است” هم برای گفتن به کودک و هم برای زمانی که کودک اکو می کند جمله ی مناسبی است و از بیان جملاتی مثل دستشویی داری، بهتر است.
• در ابتدا، حتی اگر کودک شما می‌تواند جملات طولانی را تکرار کند، عبارات کوتاه را مدل کنید و آنها را با آنچه تجربه می‌کند مطابقت دهید. او برای ارتباط دادن معنی با کلمات به‌سادگی احتیاج دارد حتی اگر حافظه‌اش به او اجازه می‌دهد جملات طولانی‌تری را بگوید.
• اگر کودک شما هنوز به سؤالات پاسخ نمی‌دهد، از استفاده از سؤال‌ها پرهیز کنید، چون کودکانی که اکو می‌کنند معمولاً هرچه می‌گویند مانند یک سؤال به نظر می‌رسد.
• مدتی به‌جای ضمایر از نام‌ها استفاده کنید تا سردرگمی “من – تو” را به حداقل برسانید.
• انتظار مشکلات درک مطلب را داشته باشید حتی اگر کودک می‌تواند برخی از دستورالعمل‌ها را دنبال کند.
• بدانید که کودکان برای سؤال پرسیدن یا جواب دادن به راهنمایی در خصوص ضمایر نیاز دارند اما در ابتدا برای یادگیری بهتر از آنها پرهیز کنید تا باعث سردرگمی او نشوید.

ایده‌هایی برای آموزش ارتباطات عملکردی اولیه

وقتش هست که ایده هایی راجع به اتیسم و اکولالیا برای آموزش ارتباطات عملکردی اولیه معرفی می کنیم.

درخواست‌ها: وقتی کودک گفت: “آیا بستنی می‌خواهی؟” شما پاسخ می‌دهید: “کمی بستنی می‌خواهی” ، مراقب باشید که شبیه سؤال نشود. “بستنی می‌خواهی” را چند بار تکرار کنید درحالی‌که بستنی را برای او تهیه کرده‌اید.

همان‌طور که شروع به دادن بستنی می‌کنید، بگویید: “مقداری … می‌خواهی” و احتمالاً او اضافه خواهد کرد: “بستنی”. در غیر این صورت، دوباره کل عبارت را بگویید. اگر او به‌درستی تکرار کرد: “بستنی می‌خواهی” ، فقط بگویید: “بستنی! ” و بستنی را به او بدهید.

اگر او در حال پریدن و دسترسی به یک هواپیمای اسباب‌بازی در قفسه است، به او کمک کنید همان‌طور که جمله را مدل می‌کنید به آن اشاره کند: هواپیما! هواپیما را می‌خواهی! ” سپس آن را به او بدهید. “لطفاً” را در آخر جمله اضافه کنید.  مانند این: “هواپیما را می‌خواهم لطفاً”.

اقدامات: به کودک کمک کنید اسباب‌بازی‌ای را که نمی‌تواند به آن برسد یا جعبه‌ای را که نمی‌تواند باز کند به شما بدهد. شما می‌گویید: “لطفاً کمک کنید! ” یا “لطفاً آن را باز کنید” مثل اینکه به خودتان می‌گویید چه کاری انجام دهید.

وقتی کودک با قطار بازی می‌کند، دستتان را جلوی راه بگذارید، وقتی که او مکث کرد و یا غر زد شما می‌گویید ” لطفاً حرکت کن” و دست خود را بر می‌دارید. بعد از چند مرتبه تکرار او هم شروع به تکرار این جمله می‌کند.

روش مدل سازی برای بهبود گفتار کودکان اتیسم و اکولالیا بسیار اثربخش است.

اعتراض: اگر کودک در حال پس زدن میوه است و می‌گوید: امتحان کن! خوشمزه است! ” شما می‌گویید: ” میوه نمی‌خواهم! ” و به او کمک کنید تا آن را دور کند. اما گاهی مجبورید اصرار کنید. اگر او در برابر یک آنتی‌بیوتیک مقاومت می‌کند، می‌توانید اعتراض او را با عبارت “دارو نمی خوام! ” تأیید کنید، مکث کنید و اضافه کنید: “متأسفم، ….. به دارو احتیاج دارد” ، و تلاش را ادامه دهید.

سلام و احوالپرسی: اگر با گفتن سلام ….. پاسخی دریافت نکردید یا کودک فقط همان عبارت را تکرار کرد، فقط نام کودک را صدا کنید، وقتی به شما نگاه کرد بگویید سلام، شاید این بار او به شما بگوید سلام. در غیر این صورت این کار را چند بار تکرار کنید. اغلب اوقات یا جواب و یا تماس چشمی از او دریافت می‌کنید.

اظهارنظر: اگر او غذایی را دوست دارد، به‌جای اینکه بپرسید آیا از آن غذا لذت می‌برد یک اظهارنظر ساده کنید تا شاید او هم از شما تقلید کند. مثلاً بگویید به‌به چقدر این سس خوشمزه است، یا بگویید چه شیرینی خوش‌مزه‌ای.

به بازی او بپیوندید و کارهایی را که می‌تواند انجام دهد نشان دهید و آن را بگویید تا هم استفاده از اسباب‌بازی و هم‌ز بانش پیشرفت کند.

برخی از نمونه‌های اتیسم و اکولالیا عبارت‌اند از:

کودک در حال برگرداندن یک قطعه از یک پازل است. شما دست او را به‌آرامی به صفحه پازل هدایت می‌کنید و می‌گویید: “این یک گاو است” یا “اینجا یک مرغ است” همین‌طور به او کمک می‌کنید جای مناسب قطعات پازل را پیدا کند.

وقتی در ماشین هستید بگویید: چراغ قرمز است ما باید بایستیم. چراغ سبز شد پس می‌توانیم حرکت کنیم. یا حتی وقتی یک اتوبوس مدرسه از کنارتان می‌گذرد به او نشان دهید و اسمش را بگوید.

زمانی که حمام هستید اتفاق‌ها را برایش شرح دهید، مثلاً بگویید آب بازه، الان وان داره پر می‌شه، آب کافیه، وقت بستن آبه.

شما و کودک در حال خواندن کتابی هستید، اما او برای شنیدن داستان نمی ایستد.  فقط در مورد تصاویر نظر دهید، با انگشت خودش تصاویر را نشان دهید و بگویید: “اینجا یک قطار با سه ماشین است. یک، دو، سه. سگ‌ها می‌دوند، یا این دختر ناراحت به نظر می‌رسد. او گریه می‌کند.” او به‌احتمال زیاد از زبانی که چند بار شنیده تقلید می‌کند.

کودکان اتیسم که اکو دارند، برای مدل‌سازی زبان ایده‌آل هستند. آنها به طور فعال سعی در برقراری ارتباط دارند، همچنین حافظه ای قوی و آمادگی تقلید را نیز دارند اما مشکلاتی در درک زبان و کلمات دارند. در نظر داشته باشید که کلمات را با معنی ای که در دیدگاه کودک است منطبق کنید تا گفتار کودک اتیسم و اکولالیا را بهبود ببخشید.