مشکلات رفتاری در کودکان اوتیسم
هر کودک اوتیسم به طرز شگفت‌انگیزی منحصربه‌فرد است و مجموعه‌ای از رفتارهای مشکلآفرین خاص خود را دارد.
برخی از رایج‌ترین این مشکلات رفتاری عبارت‌اند از: کج‌خلقی، خودآزاری، پرخاشگری نسبت به دیگران، فرار، تخریب، جیغ‌زدن و … . رفتارهای مشکلآفرین در کودکان اوتیسم می‌تواند زندگی روزمره را برای کودک و اطرافیانش استرس‌زا و طاقت‌فرسا کند؛ به این دلیل که رفتارهای چالش‌برانگیز اغلب از تمایل آنها برای برقراری ارتباط با آنچه نیاز دارند یا می‌خواهند ناشی می‌شود امّا آنها اغلب نمی‌دانند چگونه این کار را به طور مؤثر انجام دهند. علّت رفتارهای بسیاری از کودکان اوتیسم کمک به مدیریت احساسات و درک محیط اطراف خود است، گاهی اوقات این رفتارها برای لذّت‌بردن نیز انجام می‌شوند.
در مواجه با مشکلات رفتاری کودک اوتیسم چه‌‌کنیم؟
اوّلین و مهمّترین کار آن است که محرک‌ها را شناسایی کنید.
شناسایی محرک‌های رفتارهای مشکلآفرین دشوار است. کمی تحقیق، تأمل و ردیابی می‌تواند مفید باشد. پس از هر حادثه، به عواملی فکر کنید که قبل، در حین و بعد از بهم‌ریختگی یا بروز رفتارهای مشکلآفرین رخ‌داده است. گاهی اوقات، الگوهایی ظاهر می‌شوند و می‌توانیم ببینیم که دقیقاً چه چیزی باعث بهم‌ریختگی اوتیسم در کودک می‌شود. برخی از محرک‌های رایج در کودکان اوتیسم که باعث مشکلات رفتاری می‌شوند عبارت‌اند از:
تحریک حسی بیش از حد، تحریک حسی خیلی کم، تغییر ناگهانی، مهارت‌های اجتماعی ضعیف، مشکل در تنظیم هیجان، مشکل در درک زبان، ناامیدی در برقراری ارتباط، عدم کنترل تکانه‌های هیجانی، مشکل در کارکردها اجرایی، نقص توجه و تمرکز و بیش‌فعالی است. برای مثال ممکن است رفتار چالش‌برانگیز کودکی در مدرسه ناشی از عوامل تحریک‌پذیر بوده باشد، زیرا کودکان سروصدایی ایجاد می‌کنند که سبب حواس‌پرتی او می‌شود، در چنین شراطیطی استفاده از هدفون باعث می‌شود تا دیگر صداهای محیط موجب بهم‌ریختگی کودک و ایجاد مشکلات رفتاری نشود.
نکته قابل‌توجه ان است که درک محرک‌های رفتار مشکلآفرین در محیط بیرونی کودک نیز بسیار مهّم است؛ وقتی این محرک‌ها را شناسایی کنید، با پیش‌بینی این عوامل از مشکلات رفتاری جلوگیری می‌کنید.
توجه به محرک‌های زیر در محیط‌های بیرون می‌تواند کمک‌کننده باشد:
1- اجتماعی: موقعیّت‌های اجتماعی می‌تواند برای کودکان اوتیسم دشوار باشد و باعث اضطراب آنها شود. چه در یک محیط کنترل شده که در آن با کودک خود هستید و او سعی می‌کند با کودک دیگری ارتباط برقرار کند یا در اجتماعات بزرگ مانند مجالس، قرار ملاقات با تعداد زیادی از کودکان، پیک‌نیک یا زمان استراحت در مدرسه، هر نوع رویداد اجتماعی برنامه‌ریزی‌نشده یا اعلام نشده باعث می‌شود کودک مشکلات رفتاری از خود نشان دهد.
2- مشکلات حسی: یکی از محرک‌های رایج در مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم، کم‌حسی و بیش‌حسی است. صداهای بلند، شلوغی، بو، غذا، مشکلات دندانی یا پزشکی، حمام‌کردن، بافت لباس یا حتی صداهای محیطی باعث تحریک کودک می‌شود. رفتارهای مشکلآفرین در کودکان اوتیسم اغلب زمانی ایجاد می‌شود که حواس آنها بیش از حد تحریک شوند و کنترل اعمالشان برای آنها دشوار شود.
3- بی‌علاقگی: فرض کنید کودک شما به موضوعی بی‌علاقه است؛ مانند گوش‌دادن به صحبت‌های معلم در مورد تجهیزات ساختمانی، در این صورت آنها به‌احتمال زیاد رفتارهای چالش‌برانگیز از خود نشان می‌دهند.
4- انتظارات غیرواقعی: گاهی اوقات، والدین، مراقبان، همسالان و معلمان می‌توانند فشار زیادی بر کودک اوتیسم وارد کنند تا کارهای خاصی را که فکر می‌کنند باید انجام شود را کودک انجام دهد. به‌عنوان‌مثال، برخی از کودکان اوتیسم در پوشیدن لباس خود مشکل دارند، بنابراین وقتی از آنها انتظار می‌رود که این وظیفه را درحالی‌که مهارت انجام این کار را ندارند انجام دهند، ممکن است ناامید شوند و منجر به بروز رفتار مشکلآفرین شود.
5- مسائل ارتباطی: رفتارهای مشکلآفرین در کودکان اوتیسم می‌تواند ناشی از ناتوانی در برقراری ارتباط با خواسته‌ها و نیازهای آنها با والدین، معلم یا همسالانشان باشد. چه فرزند شما کلام داشته باشد و چه بدون کلام باشد، ممکن است در برقراری ارتباط مؤثر مشکل داشته باشد این منجر به ناامیدی و رفتار چالش‌برانگیز در او می‌شود.
راهکاری مهّم هنگام مواجه با رفتارهای مشکلآفرین
هنگام بروز رفتارهای چالش‌برانگیز مهّم نیست که چقدر آماده باشید بلکه نحوه برخورد با آن مهّم است. اوّلین چالش آرام نگه‌داشتن خود است. دانستن آنچه در پشت این رفتار نهفته است مهّم است؛ برای مثال برای متوقف کردن گاز گرفتن باید دریابیم که چرا کودک در آن لحظه گاز گرفتن را انتخاب می‌کند.
بهترین درمان برای مشکلات رفتاری کودکان تحلیل رفتار کاربردی است.
تحلیل رفتار کاربردی یکی از اثبات‌شده‌ترین رویکردهای درمانی برای کمک به کودکان اوتیسم برای شکستن رفتارهای مشکلآفرین است. تحلیل رفتار کاربردی به کودکان اوتیسم برای یادگیری نحوه سازگاری بهتر با جامعه کمک می‌کند. شما برای استفاده از این روش برای حل مشکلات رفتاری فرزند خود می‌توانید از یک متخصص حوزه تحلیل رفتارکاربردی و یا یک رفتاردرمانگر آشنا به این حوزه کمک بگیرید.